Từ lúc trẻ em lần đầu cầm bút màu, tay thuận của chúng thường dần lộ rõ. Nhưng tại sao một số người lại ưu tiên dùng một tay hơn tay kia, và tại sao người thuận tay trái lại hiếm đến vậy?

Câu trả lời cho câu hỏi thú vị này bắt nguồn sâu xa từ khoa học, lịch sử và sự tiến hóa.

Khoa học đằng sau sự thuận tay

Sự thuận tay không chỉ giới hạn ở bàn tay; con người còn thể hiện sự ưu thế ở nhiều cơ quan khác như mắt và tai. Một thí nghiệm đơn giản có thể tiết lộ mắt thuận của bạn: duỗi thẳng tay, nâng ngón cái lên và tập trung nhìn vào đó bằng cả hai mắt. Sau đó, lần lượt nhắm từng mắt lại. Mắt thuận sẽ giữ được cảm nhận về độ sâu rõ hơn. Tương tự, nhiều người cũng có tai ưu tiên khi nghe điện thoại hoặc nghe lén. Nghiên cứu chỉ ra rằng 40% người thuận tai trái, 30% có mắt trái ưu thế và 20% thích dùng chân trái. Tuy nhiên, chỉ 10% dân số thuận tay trái.

Góc nhìn tiến hóa

Trong lịch sử, việc thuận tay trái từng chịu nhiều định kiến xã hội. Điều này phản ánh qua ngôn ngữ: từ "trái" trong tiếng Anh cổ xuất phát từ "lyft", nghĩa là yếu đuối, trong khi "phải" trong tiếng Latin là "dexter", ám chỉ sự khéo léo và ngay thẳng. Tuy nhiên, sự thuận tay cũng có những lợi thế tiến hóa. Ví dụ, loài tinh tinh có xu hướng sử dụng một tay nhất định cho từng nhiệm vụ. Khi bắt mối, chúng luôn dùng một tay cố định, dần cải thiện kỹ thuật để tăng hiệu quả.

Tuy nhiên, khác với tinh tinh có tỉ lệ thuận tay trái và phải ngang nhau, con người lại nghiêng về tay phải áp đảo. Sự khác biệt này có từ tổ tiên chúng ta. Dấu vết trên răng Neanderthal cho thấy tỉ lệ thuận tay của họ tương tự con người hiện đại, với chỉ 10% thuận tay trái. Những vết xước trên răng tiết lộ họ giữ thức ăn bằng tay không thuận trong khi sử dụng công cụ bằng tay thuận, để lại bằng chứng về thói quen này.

Các yếu tố di truyền và phát triển

Sự thuận tay phần lớn do di truyền quyết định. Các nghiên cứu cho thấy có ít nhất 40 gen liên quan đến đặc điểm này, nhưng cơ chế cụ thể vẫn chưa được hiểu rõ. Dù nhiều nghiên cứu đang diễn ra, câu hỏi tại sao tay trái lại hiếm vẫn còn là một bí ẩn.

Những thách thức và lầm tưởng hàng ngày

Người thuận tay trái thường gặp khó khăn với các công cụ thiết kế cho người thuận tay phải, như kéo hoặc bút. Ngoài ra, nhiều lầm tưởng tồn tại về việc thuận tay trái ảnh hưởng đến chức năng não bộ. Bán cầu não phải điều khiển tay trái, trong khi bán cầu trái điều khiển tay phải, dẫn đến suy đoán rằng việc thuận tay trái có thể tác động đến cấu trúc não.

Chris McManus, nhà tâm lý học tại Đại học College London và tác giả cuốn Right Hand, Left Hand, cho rằng tay trái có thể mang lại lợi thế nhận thức độc đáo. "Người thuận tay trái thường có cách tư duy khác biệt, dẫn đến những kỹ năng đặc biệt", ông giải thích. Tuy nhiên, giáo sư Dorothy Bishop của Đại học Oxford lại phản bác rằng những tuyên bố này có thể bắt nguồn từ sự chọn lọc thông tin. Dù nghiên cứu chỉ ra người thuận tay trái có xu hướng nổi bật trong các lĩnh vực như âm nhạc và kiến trúc, nhưng những phát hiện này thường thiếu bằng chứng thuyết phục.

Bishop cũng lưu ý rằng ở các tình trạng hiếm như hội chứng Down hay bại não, tỉ lệ thuận tay trái và phải gần như cân bằng, thách thức tỉ lệ 1:10. Điều này gợi ý rằng thuận tay trái đôi khi có thể là triệu chứng hơn là nguyên nhân của những vấn đề tiềm ẩn.

Những dấu hiệu từ trong bụng mẹ

Thật thú vị, sự thuận tay của em bé được xác định trước khi sinh. Nghiên cứu của Peter Hepper tại Đại học Queen Belfast cho thấy 9 trên 10 thai nhi thích mút ngón tay cái bên phải – một tỉ lệ trùng khớp với sự phổ biến của tay phải trong dân số. Các nghiên cứu tiếp theo xác nhận rằng thói quen này kéo dài đến khi trẻ lớn lên.

Bất chấp những định kiến và lầm tưởng, sự thuận tay trái vẫn là một phần không thể thiếu trong sự đa dạng của con người. Dù di truyền và phát triển định hình đặc điểm này, nhiều khía cạnh về nguồn gốc thần kinh và tiến hóa của việc thuận tay vẫn là một bí ẩn. Hiện tại, sự hiếm hoi của tay trái vẫn tiếp tục thu hút sự tò mò của các nhà khoa học và làm phong phú thêm các nghiên cứu về hành vi con người.