Bạn xem xong một bộ phim, đóng laptop lại và cảm thấy… bâng khuâng. Không phải vì một cảnh hù dọa hay cú twist, mà vì có điều gì đó vẫn lẩn khuất như thể bộ phim đang nói bằng một thứ “mật mã”.

Có thể đó là một hình ảnh lặp đi lặp lại, một vật thể kỳ lạ, hoặc một nhân vật xuất hiện mà chẳng bao giờ khiến bạn thật sự hiểu họ. Rất có thể, bạn không chỉ xem một câu chuyện. Bạn vừa trải nghiệm một thông điệp nhiều tầng—ẩn ngay trước mắt.

Những bộ phim như Interstellar không chỉ kể chuyện bằng lời thoại. Chúng dùng biểu tượng và ẩn dụ để nói những điều mà nhân vật không bao giờ nói ra. Và một khi bạn học cách “đọc” chúng, phim sẽ trở nên sâu sắc, giàu cảm xúc và mang tính cá nhân hơn rất nhiều. Hãy lấy một trong những hình ảnh gây tranh luận nhất điện ảnh hiện đại: con quay xoay ở cuối Inception. Nó còn xoay khi màn hình đen lại không? Điều đó có quan trọng không?

Hầu hết mọi người tranh luận xem Dom Cobb có còn mơ hay không. Nhưng câu hỏi thật sự mà bộ phim đặt ra—thông qua vật thể nhỏ bé ấy lại đơn giản hơn nhưng cũng khó hơn:

Làm sao chúng ta biết điều gì là thật?

Những vật thể mang ý nghĩa

Trong các bộ phim xuất sắc, có những đồ vật không chỉ là đạo cụ—chúng là điểm tựa cảm xúc. Con quay xoay chẳng phải chỉ là món đồ đánh dấu thực tại. Nó là biểu tượng của nhu cầu kiểm soát của Cobb. Cả hành trình của anh xoay quanh việc trốn thoát cảm giác tội lỗi, tìm lại con và trở về một cuộc sống mà anh tin là thật. Con quay tượng trưng cho sự hoài nghi—nỗi sợ rằng anh không bao giờ biết chắc mình đang tỉnh hay đang mơ.

Đó chính là sức mạnh của ẩn dụ: biến những cảm xúc trừu tượng—tội lỗi, khao khát, bản sắc thành thứ có thể nhìn thấy. Những bộ phim khác cũng làm điều này với những vật dụng rất đời thường:

Trong Interstellar, chiếc đồng hồ không chỉ là món quà của cha tặng con mà nó trở thành vật chứa đựng thời gian, tình yêu và sự kết nối xuyên qua các chiều không gian.

Những chi tiết ấy không phải ngẫu nhiên. Chúng là ẩn dụ thị giác—những manh mối đạo diễn gieo xuống cho người xem biết quan sát.

Bối cảnh như trạng thái tâm trí

Đôi khi, cả thế giới trong phim chính là một biểu tượng. Inception không chỉ diễn ra trong giấc mơ—nó được cấu trúc như một giấc mơ. Thời gian co giãn. Logic biến dạng. Căn phòng gập lại vào chính nó. Thành phố Paris bẻ cong không chỉ để khoe góc nhìn đẹp—mà phản chiếu sự hỗn loạn của tiềm thức.

Tương tự, Interstellar dùng không gian vũ trụ không chỉ làm bối cảnh, mà để diễn tả khoảng cách cảm xúc. Cooper cách xa con gái mình về mặt vật lý, nhưng bộ phim khiến khoảng cách đó trở nên vô tận qua sự im lặng, chuyển động chậm và khoảng không rộng lớn.

“Khi chúng ta xem Cooper nhìn con mình già đi trong những đoạn video tua nhanh,” bộ phim như đang nói, “chúng ta không chỉ hiểu mất mát của anh—chúng ta cảm được nó.” Cấu trúc phim khiến thời gian trôi tuột ngay dưới chân chính người xem.

Đó là cách ẩn dụ hoạt động ở tầng sâu hơn: nó bỏ qua lý trí và nói trực tiếp với cảm xúc.

Sự lặp lại hé lộ sự thật

Một trong những cách dễ nhất để nhận ra một hình tượng? Hãy chú ý đến điều gì lặp lại.

Nếu một màu sắc, một câu thoại hoặc một hình ảnh cứ xuất hiện nhiều lần, chắc chắn nó mang một ý nghĩa nào đó.

Trong Khách sạn Budapest Lớn, màu hồng không chỉ là sự dễ thương mà nó đại diện cho một thế giới thanh lịch và trật tự đang dần biến mất. Khi câu chuyện trở nên hỗn loạn, sắc hồng phai dần, nhường chỗ cho gam xám và nâu. Bảng màu thị giác đang nói với chúng ta điều mà cốt truyện cũng xác nhận: sự ngây thơ đang bị cuốn trôi.

Những chi tiết lặp lại ấy, nếu bạn chịu lắng nghe, sẽ hé lộ trái tim cảm xúc của bộ phim.

Lần tới khi bạn xem phim, hãy thử tự hỏi:

• Thứ gì cứ xuất hiện lặp đi lặp lại?

• Vật thể nào mang ý nghĩa nặng nề hơn vẻ ngoài của nó?

• Câu chuyện được lặp lại ở đâu?

Bạn có thể nhận ra rằng bộ phim không chỉ kể bạn nghe một cốt truyện.

Nó đang mời bạn bước vào một cuộc trò chuyện—về ký ức, tình yêu, bản sắc hay nỗi sợ.

Và điều tuyệt nhất?

Hiếm khi có một đáp án đúng duy nhất.

Ý nghĩa bạn tìm thấy có thể chính là điều bạn cần vào thời điểm đó.

Vậy—con quay xoay ấy có ý nghĩa gì với bạn?

Câu trả lời nói lên về chính bạn nhiều như về bộ phim.