Phim ảnh — đặc biệt là những tác phẩm của các đạo diễn danh tiếng như Christopher Nolan thường sử dụng ẩn dụ và biểu tượng để nâng tầm câu chuyện, mang đến những tầng ý nghĩa sâu sắc hơn cho khán giả khám phá.

Nhưng tại sao ẩn dụ lại quan trọng đến vậy trong điện ảnh? Là người xem, chúng ta luôn bị thu hút bởi những bộ phim khiến mình phải suy nghĩ vượt khỏi bề mặt câu chuyện, mời gọi ta chạm đến những ý niệm và cảm xúc phức tạp hơn.

Bằng cách khám phá những tầng ẩn sâu trong các bộ phim như Inception và Interstellar, ta có thể hiểu rõ hơn những giá trị biểu tượng đã làm phong phú trải nghiệm xem phim của mình.

Hiểu về ẩn dụ trong điện ảnh

Ẩn dụ trong phim có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức: hình ảnh, chi tiết trong cốt truyện hoặc hành trình phát triển nhân vật. Về bản chất, ẩn dụ là việc dùng một sự vật để đại diện cho một ý tưởng hay sự vật khác. Trong điện ảnh, ẩn dụ là công cụ để truyền tải các khái niệm trừu tượng như cảm xúc con người, thông điệp xã hội hay những câu hỏi mang tính triết học. Chúng thường nằm ẩn dưới bề mặt câu chuyện và đòi hỏi sự quan sát kỹ lưỡng, phân tích tinh tế để hiểu hết.

Kẻ Đánh Cắp Giấc Mơ: Giấc mơ trong giấc mơ

Trong Kẻ Đánh Cắp Giấc Mơ, đạo diễn sử dụng hệ thống “giấc mơ lồng trong giấc mơ” như một ẩn dụ lớn cho sự phức tạp của tâm trí con người. Thế giới giấc mơ không chỉ là bối cảnh hành động mà còn tượng trưng cho tiềm thức, nơi lưu trữ suy nghĩ, ký ức và ham muốn. Các tầng giấc mơ tượng trưng cho cách con người vùi lấp cảm xúc thật của mình, đôi khi còn che giấu ngay cả với chính bản thân. Chiếc tô-tem con quay là biểu tượng rõ nét nhất trong phim. Nó đại diện cho cuộc đấu tranh giữa thực tại và ảo giác trong nội tâm Cobb, đồng thời phản ánh mong muốn tha thiết của anh được trở về với gia đình. Ẩn dụ này khắc họa sự giằng co giữa tự lừa dối và sự thật, giữa điều ta muốn tin và điều thực sự tồn tại.

Hố Đen Tử Thần: Thời gian, tình yêu và trọng lực

Hố Đen Tử Thần mở ra một ẩn dụ khác — thời gian như một lực tác động lên con người. Trong phim, thời gian không chỉ là chuỗi khoảnh khắc mà là một chiều không gian có thể bị bẻ cong, giãn nở hoặc co lại. Hiện tượng giãn nở thời gian — nơi thời gian trôi chậm khi ở gần nguồn hấp dẫn mạnh như hố đen trở thành ẩn dụ cho việc thời gian trong cuộc sống của mỗi người trôi qua khác nhau, đôi khi khiến ta đánh mất những điều quý giá. Ngoài ra, đạo diễn còn đưa tình yêu vào phim như một lực kết nối vượt lên trên lý trí và vật lý. Tình yêu giữa Cooper và Murph vượt qua không gian, thời gian và cả hiểu biết của con người — một cách để nói rằng tình yêu cũng là một “lực hấp dẫn” vô hình nhưng mạnh mẽ. Ẩn dụ này cho rằng tình yêu, giống như trọng lực, là thứ gắn kết con người ở tầng sâu nhất.

Biểu tượng trong phát triển nhân vật

Cả Kẻ Đánh Cắp Giấc Mơ và Hố Đen Tử Thần đều sử dụng biểu tượng để khắc họa hành trình tâm lý của nhân vật. Trong Kẻ Đánh Cắp Giấc Mơ, thế giới giấc mơ chính là hình ảnh nội tâm của Cobb — ngập tràn tội lỗi và nỗi đau về cái chết của vợ. Hành trình “thức tỉnh” của Cobb tượng trưng cho quá trình đối diện và giải phóng bản thân khỏi gánh nặng quá khứ.

Trong Hố Đen Tử Thần, Cooper phải đưa ra những lựa chọn không tưởng, tượng trưng cho sự hy sinh vì tương lai nhân loại. Tình yêu của anh dành cho Murph trở thành nguồn sức mạnh tinh thần xuyên suốt hành trình.

Thông qua những biểu tượng này, nhân vật được phát triển sâu sắc và mang chiều sâu cảm xúc mạnh mẽ.

Vì sao những ẩn dụ này quan trọng?

Ẩn dụ giúp đạo diễn truyền tải những ý tưởng và cảm xúc phức tạp một cách tinh tế mà mạnh mẽ. Chúng khuyến khích khán giả suy nghĩ, phân tích, và kết nối với câu chuyện ở mức độ sâu hơn. Những chủ đề mà ẩn dụ đề cập — tình yêu, mất mát, thời gian, bản ngã — đều mang tính phổ quát, giúp phim trở nên gần gũi với mọi nền văn hóa. Ẩn dụ cũng giúp phim trở thành nghệ thuật, không chỉ là giải trí. Một bộ phim dùng ẩn dụ hiệu quả có thể trở thành tác phẩm để thảo luận, phân tích, và tái khám phá nhiều lần.

Kết luận: Ôm lấy sự phức tạp của điện ảnh

Khi xem những bộ phim như Kẻ Đánh Cắp Giấc Mơ và Hố Đen Tử Thần, những gì chúng ta thấy trên màn ảnh chỉ là phần nổi của tảng băng. Ẩn dưới đó là tầng tầng lớp lớp ẩn dụ, biểu tượng và ý tưởng khiến những bộ phim này trở nên cuốn hút và bền vững theo thời gian. Biết cách nhận ra và giải mã những ẩn dụ ấy không chỉ nâng tầm trải nghiệm xem phim mà còn giúp chúng ta hiểu sâu hơn về chính con người. Những bộ phim phức hợp không chỉ đơn thuần kể chuyện — chúng là những câu đố chờ ta khám phá, mở ra góc nhìn mới về thế giới… và về cuộc sống.