Bạn đã bao giờ thắp nến sả trên hiên nhà mà vẫn bị trầy xước mắt cá chân vào bữa tối chưa? Bạn không phải là người duy nhất đâu. Nhiều người trong chúng ta tìm đến cây xanh với hy vọng tìm được giải pháp tự nhiên cho cơn ù tai khó chịu nhất mùa hè—nhưng liệu điều đó có thực sự hiệu quả?
Ý tưởng về cây đuổi muỗi nghe như một giấc mơ: đẹp đẽ, xanh tươi và không hóa chất. Nhưng một phần giấc mơ đó chưa được chứng minh bằng bằng chứng. Hãy cùng phân biệt đâu là điều hiệu quả, đâu là điều viển vông.
Tại sao muỗi ghét một số loại cây
Cây cối không thể xua đuổi muỗi một cách thần kỳ chỉ bằng cách nằm gọn gàng trong chậu. Thứ giúp ngăn chặn côn trùng là các hợp chất dễ bay hơi - các loại dầu hoặc hóa chất có mùi nồng mà chúng tiết ra. Một số hợp chất này gây nhầm lẫn cho khứu giác của muỗi, khiến chúng khó phát hiện ra carbon dioxide và nhiệt độ cơ thể chúng ta thải ra.
Nhưng vấn đề ở đây là: trong nhiều trường hợp, những loại dầu hữu ích đó chỉ được tiết ra khi lá cây bị nghiền nát hoặc khi tinh dầu được chiết xuất và bôi trực tiếp.
Vậy thì chỉ trồng một vài loại thảo mộc trên ban công nhà bạn? Có lẽ là chưa đủ.
Khoa học chứng minh cây sả có tác dụng gì
Hãy cùng điểm qua những loại cây "đuổi muỗi" được khuyên dùng phổ biến nhất—và xem khoa học thực sự chứng minh điều gì.
1. Sả (Cỏ chanh)
Sả nổi tiếng vì một lý do: tinh dầu của nó, đặc biệt là citronellal và geraniol, là những chất đuổi muỗi đã được chứng minh.
• Loại nào hiệu quả: Tinh dầu chiết xuất, bôi ngoài da hoặc dùng trong máy khuếch tán.
• Loại nào không hiệu quả: Trồng cây trong chậu trên sân. Trừ khi bạn giã nát lá và chà xát lên da, tinh dầu sả sẽ không giải phóng đủ lượng tinh dầu cần thiết.
Theo một nghiên cứu năm 2011 được công bố trên tạp chí Parasitology Research, tinh dầu sả có tác dụng bảo vệ—nhưng chỉ trong khoảng 2 giờ trừ khi kết hợp với chất ổn định.
2. Oải hương
Loại cây màu tím dịu nhẹ này còn có tác dụng kép. Linalool, một hợp chất chính trong oải hương, đã được chứng minh là có tác dụng xua đuổi muỗi.
• Cách hiệu quả: Xoa bóp hoa oải hương đã giã nát lên vùng da hở. Một số người cũng dùng tinh dầu oải hương pha loãng.
• Cách không hiệu quả: Một lần nữa, chỉ dùng cây sống thôi là chưa đủ trừ khi bị tác động.
3. Bạc hà
Sảng khoái cho người, nhưng lại gây kích ứng cho côn trùng. Tinh dầu bạc hà chứa menthol, có đặc tính xua muỗi.
• Cách hiệu quả: Tinh dầu bạc hà pha loãng trong bình xịt có thể mang lại hiệu quả bảo vệ nhẹ nhàng.
• Ưu điểm: Cũng xua đuổi kiến và nhện.
Một nghiên cứu năm 2013 trên Tạp chí Y học Nhiệt đới Châu Á - Thái Bình Dương cho thấy tinh dầu bạc hà có tác dụng xua đuổi muỗi trưởng thành đáng kể trong tối đa 150 phút.
4. Hương thảo
Mùi đất mà chúng ta yêu thích trong bếp có thể đóng vai trò như một rào cản côn trùng tự nhiên.
• Cách hiệu quả: Đốt hương thảo khô có thể giúp xua đuổi muỗi ở một khu vực nhỏ ngoài trời, chẳng hạn như trong các buổi dã ngoại hoặc cắm trại.
• Không nên: Để một chậu hương thảo nằm im.
5. Húng quế
Húng quế ngọt chứa eugenol và citronellal, những chất mà muỗi rất ghét.
• Cách hiệu quả: Nghiền nát lá hoặc chiết xuất tinh dầu thành bình xịt.
• Ưu điểm bất ngờ: Một trong số ít loại cây được chứng minh là tỏa ra đủ hương thơm mà không cần nghiền nát, giúp bảo vệ cơ thể một cách hạn chế khi trồng trong các khu vực dày đặc.
Đừng mắc bẫy những lầm tưởng phổ biến này
Không phải loại cây nào có mùi mạnh cũng có tác dụng đuổi muỗi—và không phải loại cây nào được dán nhãn "đuổi côn trùng" trong các cửa hàng cũng thực sự hiệu quả. Dưới đây là một vài ví dụ cần lưu ý:
• Phong lữ thảo (các loại có mùi thơm): Mặc dù chúng có thể chứa một lượng nhỏ citronellal, nhưng nồng độ lại thấp. Một chậu cây cao 15cm sẽ không có tác dụng nhiều trừ khi bạn sử dụng chiết xuất dầu.
• Cúc vạn thọ: Phổ biến trong các luống vườn để xua đuổi các loài gây hại như rệp, nhưng không có bằng chứng rõ ràng nào chứng minh hiệu quả của chúng đối với muỗi.
• Cây khuynh diệp: Tinh dầu (đặc biệt là khuynh diệp chanh) rất hiệu quả, nhưng việc trồng cây trong sân sẽ không giúp ích gì trừ khi bạn chiết xuất và sử dụng tinh dầu.
Trên thực tế, CDC công nhận tinh dầu khuynh diệp chanh (OLE) là một trong số ít chất xua đuổi có nguồn gốc thực vật được chứng minh là có khả năng bảo vệ tương đương với DEET tổng hợp.
Muốn một biện pháp tự nhiên? Hãy thử cách này
Nếu bạn muốn dùng cây để chống muỗi, hãy làm nhiều hơn là chỉ trồng chúng trong chậu. Dưới đây là những việc cần làm:
1. Trồng đúng loại cây
Tạo một luống thảo mộc dày đặc với sả, húng quế, bạc hà và oải hương. Mùi hương càng đậm đặc, bạn càng có nhiều khả năng che giấu sự hiện diện của mình với muỗi.
2. Xoa bóp lá thường xuyên
Mỗi khi bạn chải hoặc vò lá, cây sẽ tiết ra nhiều hợp chất bảo vệ hơn. Hãy tạo thói quen xoa tay lên thảo mộc trước khi ra ngoài.
3. Tự làm bình xịt đuổi muỗi
Trộn 10–15 giọt tinh dầu như sả, bạc hà và oải hương với 2 thìa canh nước cây phỉ và 2 thìa canh nước. Lắc đều và xịt lên quần áo hoặc vùng da hở. Xịt lại sau mỗi 90–120 phút.
4. Đốt thảo mộc trong các buổi tụ họp ngoài trời
Vứt hương thảo, xô thơm hoặc oải hương khô lên lửa nhỏ hoặc vỉ nướng ngoài trời. Hương thơm thảo mộc có thể giúp tạo ra một vùng không có muỗi trong thời gian ngắn.
Bài học thực tế
Không có gì sai khi trồng cây xanh xung quanh nhà, nhất là khi chúng có mùi hương tuyệt vời và làm bừng sáng không gian sống. Nhưng liệu chỉ dựa vào chúng để đuổi muỗi?
Mấu chốt nằm ở cách bạn sử dụng chúng. Khi bạn giã nát lá, chưng cất tinh dầu, hoặc kết hợp sử dụng chúng với nhiệt độ cao và chuyển động cơ thể, cuối cùng bạn đã nói được ngôn ngữ của muỗi - và bảo chúng tránh xa.
Lần tới khi bạn với tay mua một cây "đuổi muỗi" ở cửa hàng, hãy dừng lại và tự hỏi: mình định chỉ ngắm nhìn nó - hay thực sự sử dụng nó? Sự khác biệt nhỏ nhoi đó có thể giúp chấm dứt những vết cắn ngứa ngáy.
