Bạn đã bao giờ xem một buổi biểu diễn múa hiện đại và cảm thấy như những chuyển động đang kể một câu chuyện, nhưng bạn lại không thể diễn đạt rõ điều đó?
Vẻ đẹp của múa hiện đại nằm ở khả năng truyền tải cảm xúc và những ý niệm trừu tượng thông qua chuyển động, mà không cần dựa vào một cốt truyện truyền thống hay hình thức cụ thể.
Trong phong cách múa này, cơ thể trở thành phương tiện để thể hiện cảm xúc, khái niệm và cả những điều không thể nắm bắt bằng lời.
Biểu Đạt Trừu Tượng Trong Múa Là Gì?
Biểu đạt trừu tượng trong múa hiện đại là sự vượt ra khỏi những hình ảnh cụ thể, hướng đến việc khám phá các trạng thái cảm xúc và tâm lý sâu hơn. Không giống như những thể loại múa truyền thống thường kể một câu chuyện rõ ràng thông qua động tác hoặc nhân vật, múa hiện đại có thể tập trung vào việc thể hiện cảm giác, tâm trạng hoặc ý niệm bằng các chuyển động và cử chỉ mang tính trừu tượng. Cơ thể trở thành một tấm toan để phác họa những cảm xúc không thể diễn tả bằng lời.
Trong múa trừu tượng, các động tác không nhất thiết phải “có lý” theo cách thông thường. Thay vào đó, chúng mở ra không gian để nghệ sĩ và khán giả tự do diễn giải theo cách riêng. Điều quan trọng không phải là sự hoàn hảo trong kỹ thuật, mà là sự chân thật của cảm xúc và khả năng khiến người xem thực sự cảm nhận được một điều gì đó.
Ví dụ: Một bài múa hiện đại có thể cho thấy nghệ sĩ di chuyển hỗn loạn khắp sân khấu, với những cú dừng đột ngột và những chuyển động sắc, gãy, nhanh. Những động tác này có thể đại diện cho cảm giác lo âu, khi mỗi thay đổi bất chợt phản ánh sự hỗn loạn nội tâm, dù không ai nói trực tiếp rằng: “Đây là sự lo âu”.
Đề Cao Cảm Xúc Hơn Cấu Trúc
Một trong những đặc trưng nổi bật của múa trừu tượng là sự ưu tiên cảm xúc thô mộc hơn là cấu trúc chặt chẽ hay cốt truyện rõ ràng. Trong các thể loại truyền thống như ballet hay khiêu vũ theo khuôn mẫu, mỗi chuyển động đều mang một vai trò cụ thể trong hệ thống đã được định sẵn. Tuy nhiên, trong múa hiện đại, chuyển động thường mang tính ngẫu hứng hoặc mở, để người xem tự diễn giải theo cách của mình. Nghệ sĩ không bị ràng buộc bởi một chuỗi động tác cứng nhắc, mà để cơ thể tự phản ứng với âm nhạc, cảm xúc hoặc dòng suy nghĩ ngay trong khoảnh khắc biểu diễn.
Ví dụ: Hãy tưởng tượng một tiết mục khởi đầu bằng những chuyển động chậm rãi, được kiểm soát tốt, rồi dần chuyển sang những động tác nhanh, mạnh và hỗn loạn hơn. Sự thay đổi về nhịp độ này có thể thể hiện hành trình từ bình tĩnh đến căng thẳng tột độ, dù khán giả không xác định được một câu chuyện cụ thể. Cảm xúc vẫn được truyền tải, vì cơ thể người nghệ sĩ đã nói thay lời.
Sự tự do ấy cho phép khán giả diễn giải điệu múa theo trải nghiệm cá nhân, mang cảm xúc và ký ức của riêng mình để kết nối với tác phẩm.
Vai Trò Của Âm Nhạc và Không Gian Trong Múa Trừu Tượng
Trong múa hiện đại trừu tượng, âm nhạc và không gian giữ vai trò quan trọng trong việc truyền tải chủ đề hoặc cảm xúc. Âm nhạc không nhất thiết phải là giai điệu quen thuộc, mà có thể là các lớp âm thanh nền, tiếng động, hay những chuỗi âm thanh bất quy tắc phù hợp với nhịp chuyển động. Cách nghệ sĩ sử dụng không gian – di chuyển khắp sân khấu, khai thác từng góc nhỏ, hoặc thậm chí tạo ra khoảng trống không chuyển động – đều góp phần tăng chiều sâu cho sự trừu tượng.
Âm nhạc không cần lời hay bố cục rõ ràng. Nó có thể hỗn độn, không hòa âm hoặc nhẹ đến mức gần như im lặng, tạo ra bầu không khí đồng điệu với tâm trạng của tiết mục. Việc tương tác với không gian – rộng mở, chật hẹp hay hỗn loạn – giúp người xem cảm nhận rõ sự giải phóng hoặc căng thẳng mà điệu múa muốn thể hiện.
Ví dụ: Trong một màn diễn đơn, nghệ sĩ có thể di chuyển thật nhanh từ góc này sang góc khác rồi đột ngột đứng bất động ở giữa sân khấu. Sự đối lập giữa chuyển động mạnh mẽ và sự tĩnh lặng tuyệt đối truyền tải rất nhiều điều, khiến khoảng trống giữa những chuyển động trở thành một phần quan trọng của cảm xúc.
Thể Chất Như Một Hình Thức Biểu Đạt Cảm Xúc
Cơ thể con người là công cụ biểu đạt mạnh mẽ trong múa trừu tượng. Thông qua cử chỉ, tư thế và chất lượng chuyển động, cơ thể có thể truyền tải những cảm xúc phức tạp mà lời nói khó có thể diễn đạt. Nghệ sĩ có thể dùng chuyển động thể chất để biểu hiện sự căng thẳng, buông bỏ, mạnh mẽ, mong manh hay tự do – tất cả mà không cần đến một câu thoại.
Ví dụ: Khi nghệ sĩ bất ngờ ngã xuống sàn và nằm bất động, điều đó có thể gợi lên cảm giác tuyệt vọng hoặc thất bại. Ngược lại, những chuyển động mở rộng, vươn cao lại có thể tạo cảm giác hy vọng hoặc chiến thắng. Những đối lập như vậy giúp biểu đạt cảm xúc mà không cần lý giải – khán giả chỉ cần cảm nhận.
Múa trừu tượng thường khai thác đường nét tự nhiên của cơ thể, tạo ra những hình khối mang tính biểu tượng: một cánh tay mở rộng hướng lên trên thể hiện khát vọng, trong khi một cơ thể thu nhỏ lại gợi ý sự tự bảo vệ.
Sức Mạnh Của Sự Diễn Giải
Một trong những điểm hấp dẫn nhất của múa hiện đại trừu tượng chính là sự rộng mở trong cách cảm nhận. Không giống như các thể loại múa mang tính khuôn mẫu truyền thống – nơi chuyển động thường mang ý nghĩa biểu tượng cố định – múa trừu tượng cho phép khán giả tự do gán ý nghĩa cho từng động tác. Điều này tạo nên sự kết nối mang tính cá nhân giữa người xem và tác phẩm, khi mỗi người diễn giải dựa trên cảm xúc, ký ức và góc nhìn riêng của mình.
Ví dụ: Hai khán giả xem cùng một tiết mục có thể có hai cách hiểu hoàn toàn khác nhau. Một người cảm nhận đó là nỗi buồn, trong khi người khác lại nhìn thấy sự giải phóng. Chính sự rộng mở này làm nên tinh thần của biểu đạt trừu tượng – một cuộc đối thoại tinh tế giữa nghệ sĩ và người xem.
Phá Vỡ Những Giới Hạn Truyền Thống
Múa hiện đại trừu tượng phát triển mạnh mẽ nhờ tinh thần phá vỡ khuôn khổ – từ quan niệm về cái đẹp, cấu trúc đến kỹ thuật. Nó cho phép nghệ sĩ khám phá những chuyển động không theo chuẩn mực, tạo ra hình dạng mới và từ chối sự hoàn hảo cứng nhắc để ưu tiên cảm xúc chân thật.
Sự tự do này giúp nghệ sĩ pha trộn nhiều phong cách, thử nghiệm các dạng chuyển động độc đáo hoặc kết hợp thêm những yếu tố khác như thơ nói, nghệ thuật thị giác hay thậm chí là sự tĩnh lặng tuyệt đối, khiến trải nghiệm càng trở nên trừu tượng và đa tầng hơn.
Ví dụ: Một tiết mục có thể hòa quyện giữa những chuyển động chậm, mềm mại với các đoạn nhanh và dứt khoát, hoặc kết hợp giữa múa và lời nói. Sự hòa trộn này mở ra nhiều lớp ý nghĩa, buộc khán giả nhìn nhận chuyển động theo một cách hoàn toàn mới.
Múa Trừu Tượng: Ngôn Ngữ Của Cảm Xúc
Múa hiện đại trừu tượng không chỉ là một loại hình nghệ thuật biểu diễn; đó còn là một ngôn ngữ của cảm xúc. Bằng cách tập trung vào chuyển động cơ thể, cảm nhận và không gian, nghệ sĩ có thể truyền tải những thông điệp mạnh mẽ mà không cần đến lời nói. Vẻ đẹp của sự biểu đạt trừu tượng nằm ở chỗ nó không đòi hỏi một câu chuyện rõ ràng hay một trình tự logic – mỗi khán giả sẽ cảm nhận theo cách rất riêng của mình.
Vì vậy, lần tới khi bạn xem một tiết mục múa hiện đại, đừng vội lo lắng nếu bạn không thể “giải mã” nó ngay lập tức. Hãy để bản thân đón nhận những gì chuyển động mang lại. Bản chất của múa trừu tượng chính là khả năng đánh thức cảm xúc, ý niệm và câu chuyện thông qua sức mạnh thuần khiết của cơ thể đang chuyển động.
