Hãy tưởng tượng bạn đang bơi trong làn nước biển trong vắt—chỉ để phát hiện ra những mảnh nhựa đang xoay tròn quanh bạn. Thật đáng buồn, đây là thực tế của phần lớn đời sống dưới biển ngày nay.

Từ những sinh vật phù du nhỏ bé đến những con cá voi hùng vĩ, không có phần nào của đại dương mà không bị ô nhiễm nhựa tác động. Chúng ta đều đã nghe nói về vấn đề này, nhưng nghiên cứu mới đây đang hé lộ mức độ thiệt hại nghiêm trọng đến mức nào.

Hãy cùng khám phá cách mà nhựa tác động đến các loài sinh vật biển và hệ sinh thái—và những bước đi thiết thực chúng ta có thể thực hiện để giúp đỡ.

Nhựa đến từ đâu?

Nhựa có mặt ở khắp mọi nơi—túi nilon, chai lọ, bao bì, viên bi nhựa. Vấn đề là? Phần lớn trong số đó lại kết thúc ở đại dương. Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, khoảng 11 triệu tấn nhựa mỗi năm đổ vào đại dương. Phần lớn trong số này đến từ các nguồn gốc trên đất liền, bị cuốn vào sông ngòi và vùng nước ven biển. Khi đã vào biển, nhựa phân hủy thành những mảnh nhỏ—microplastics—mà gần như không thể dọn dẹp được. Những mảnh nhựa này có thể trôi dạt trong suốt hàng thập kỷ, ảnh hưởng đến đời sống ở mọi cấp độ trong chuỗi thức ăn.

Quấn vào nhựa: Thảm họa rõ rệt

Một trong những tác động đau lòng nhất chính là việc bị quấn vào nhựa. Động vật biển có thể bị mắc kẹt trong các lưới đánh cá bỏ đi, dây nhựa, và các mảnh vụn khác. Hải cẩu, rùa, chim biển và cá voi là những nạn nhân phổ biến. Một nghiên cứu năm 2021 của Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Khối thịnh vượng chung (CSIRO) phát hiện rằng hơn 50% các loài rùa biển bị ảnh hưởng bởi việc bị quấn vào nhựa, thường dẫn đến chấn thương hoặc cái chết. Tiến sĩ Denise Hardesty, một nhà khoa học tại CSIRO, giải thích rằng việc bị quấn vào nhựa là một trong những hình thức tác hại dễ nhận thấy nhất của nhựa.

Nuốt nhựa: Ăn thứ không phải thức ăn

Nhiều sinh vật biển nhầm nhựa với thức ăn.

Chim biển nuốt các mảnh nhựa, nhầm chúng với trứng cá. Rùa ăn các túi nhựa trôi nổi, tưởng chúng là sứa. Thậm chí các sinh vật phù du nhỏ bé cũng nuốt phải microplastics, đưa nhựa vào cơ sở của chuỗi thức ăn. Hậu quả là vô cùng nghiêm trọng:

- Tắc nghẽn đường tiêu hóa

- Chấn thương nội tạng và tiếp xúc với hóa chất

Giáo sư Tamara Galloway, một nhà sinh thái học biển, cảnh báo về nhựa trong đại dương, giải thích rằng nhựa không phải là vật chất trơ. Nó thu hút các độc tố, sau đó xâm nhập vào cơ thể động vật khi bị nuốt phải.

Microplastics: Mối đe dọa vô hình

Microplastics—những hạt nhỏ có kích thước dưới 5 mm—hiện nay là một mối đe dọa lan rộng.

Chúng đến từ rác thải nhựa phân hủy, vải sợi tổng hợp, lốp xe, và các sản phẩm chăm sóc cá nhân. Vì chúng rất nhỏ, chúng dễ dàng lọt qua các bộ lọc và vào đại dương. Các nghiên cứu cho thấy microplastics hiện có mặt trong trầm tích biển, nước mặt, và cả các rãnh đại dương sâu. Cá, động vật có vỏ, và động vật biển có vú tiếp xúc với microplastics mỗi ngày. Các tác động lâu dài vẫn đang được nghiên cứu, nhưng các nghiên cứu ban đầu cho thấy có mối liên hệ với viêm nhiễm, ảnh hưởng đến sinh sản, và thay đổi hành vi ăn uống. Tiến sĩ Chelsea Rochman, một nhà khoa học môi trường, cảnh báo rằng microplastics đang trở thành một vấn đề toàn cầu, vì chúng đủ nhỏ để xâm nhập vào mọi phần của hệ sinh thái.

Phá vỡ toàn bộ hệ sinh thái

Ô nhiễm nhựa không chỉ gây hại cho các động vật đơn lẻ mà nó còn phá vỡ toàn bộ hệ sinh thái biển. Rác thải nhựa có thể làm thay đổi môi trường sống, mang theo các loài xâm lấn, và thay đổi động thái cộng đồng. Các mảnh vụn trôi nổi có thể tạo ra bề mặt nhân tạo nơi tảo và vi khuẩn có hại phát triển mạnh. Rạn san hô đặc biệt dễ bị tổn thương. Một nghiên cứu năm 2018 trên tạp chí Science phát hiện rằng các rạn san hô tiếp xúc với nhựa có nguy cơ bị bệnh cao hơn 89%. Nhựa tạo ra vết thương trong mô san hô và cung cấp bề mặt cho các tác nhân gây bệnh phát triển. Tiến sĩ Joleah Lamb, tác giả chính của nghiên cứu, giải thích rằng nhựa làm cho san hô dễ bị bệnh hơn, đe dọa các khu vực đa dạng sinh học hỗ trợ vô số loài sinh vật biển.

Chúng ta có thể làm gì—biến kiến thức thành hành động

Đối mặt với cuộc khủng hoảng này có thể cảm thấy choáng ngợp—nhưng mỗi hành động đều quan trọng.

- Giảm sử dụng nhựa dùng một lần.

Mang theo túi, chai lọ và hộp đựng tái sử dụng. Tránh sản phẩm có bao bì nhựa không cần thiết.

- Hỗ trợ các nỗ lực dọn dẹp.

Các chiến dịch dọn dẹp bãi biển, các dự án phục hồi sông ngòi, và các sáng kiến toàn cầu như The Ocean Cleanup đang tạo ra tác động tích cực.

- Ủng hộ thay đổi chính sách.

Hỗ trợ các chính sách giảm sản xuất nhựa, cải thiện tái chế, và yêu cầu các nhà sản xuất chịu trách nhiệm.

- Trở thành người tiêu dùng thông thái.

Lựa chọn các sản phẩm từ các công ty cam kết sử dụng bao bì bền vững và nguồn gốc có trách nhiệm. Tiến sĩ Hardesty nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tái chế; tuy nhiên, điều này sẽ không đủ, vì vậy bà đề cập đến sự cần thiết của một sự thay đổi có hệ thống.

Vậy, vấn đề này có ảnh hưởng đến bạn như thế nào? Câu chuyện về ô nhiễm nhựa cuối cùng chính là câu chuyện về sự kết nối. Những lựa chọn của chúng ta trên đất liền ảnh hưởng đến sự sống dưới biển.

Lần tới khi bạn cầm một món đồ nhựa, hãy nghĩ đến con rùa có thể nhầm nó với thức ăn, hoặc rạn san hô có thể bị tổn thương bởi sự hiện diện của nó. Sau đó tự hỏi: tôi có thể làm gì khác đi? Bằng cách luôn cập nhật thông tin, đưa ra những lựa chọn có ý thức và thúc đẩy thay đổi lớn hơn, chúng ta có thể giúp đảm bảo rằng các thế hệ động vật biển tương lai sẽ bơi trong đại dương không còn bị nhựa làm tê liệt. Cùng nhau, chúng ta có thể thay đổi dòng chảy.