Gốm và sứ là hai khái niệm thường được nhắc đến cùng nhau, đại diện cho vẻ đẹp và sự linh hoạt của đất sét. Mặc dù cả hai đều thuộc về nghệ thuật tạo hình từ đất, nhưng chúng lại có những đặc điểm khác biệt rõ ràng.

Trước hết, gốm là một thuật ngữ rộng, bao gồm nhiều sản phẩm được tạo ra từ đất sét. Nó chỉ các vật dụng được làm từ đất sét, tạo hình rồi nung ở nhiệt độ cao để tăng độ bền, giúp chúng thích hợp cho việc sử dụng hằng ngày.

Gốm có lịch sử lâu đời hàng nghìn năm, mang giá trị văn hóa sâu sắc trong nhiều nền văn minh trên thế giới.

Nghệ thuật gốm bao gồm nhiều phong cách, kỹ thuật và loại đất sét khác nhau, tạo nên vô số sản phẩm đa dạng như bát, cốc, bình hoa và đĩa.

Ngược lại, sứ là một loại gốm đặc biệt, nổi tiếng nhờ vẻ ngoài tinh tế và trong mờ. Sứ được làm từ một loại đất sét đặc biệt gọi là cao lanh, nổi bật với độ dẻo cao và độ tinh khiết vượt trội.

Sứ có nguồn gốc từ Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ 7, và nhanh chóng được biết đến trên toàn thế giới nhờ tay nghề chế tác tinh xảo. Nó trở thành biểu tượng của sự sang trọng và tinh tế, được ngưỡng mộ bởi độ mỏng, độ sáng và khả năng tái hiện chi tiết vô cùng tinh vi.

Sự khác biệt rõ rệt nhất giữa gốm và sứ nằm ở quy trình sản xuất. Gốm thường được làm từ các loại đất sét phổ biến hơn như đất nung hoặc đất sét sành. Những loại đất này được nung ở nhiệt độ thấp hơn, khiến sản phẩm có bề mặt kém tinh xảo hơn và có độ xốp nhẹ. Gốm thường được nặn bằng tay hoặc trên bàn xoay, sau khi nung lần đầu, có thể được tráng men và nung lại để tạo ra bề mặt nhẵn bóng và bền hơn. Sứ thì yêu cầu quy trình sản xuất tỉ mỉ hơn nhiều. Đất cao lanh được chọn lọc kỹ lưỡng, vì chỉ cần một chút tạp chất cũng có thể ảnh hưởng đến độ trong và độ bền của sản phẩm cuối cùng. Sau khi được tạo hình bằng tay hoặc bằng khuôn, sứ sẽ được nung ở nhiệt độ cực cao, thường khoảng 1.300°C. Quá trình này, được gọi là “kết tinh thủy tinh” (vitrification), khiến các hạt đất sét tan chảy và liên kết chặt chẽ, tạo ra chất liệu đặc, không thấm nước, có màu trắng đặc trưng và độ trong sáng tự nhiên.

Gốm tôn vinh vẻ đẹp tự nhiên của đất sét với những gam màu trầm ấm và họa tiết mộc mạc. Nó thể hiện tính sáng tạo của người nghệ nhân qua các hình dáng, hoa văn và lớp men độc đáo. Những vết nhỏ hoặc sự không đồng nhất trên gốm lại mang đến cảm giác ấm áp, chân thực, thu hút những người yêu thích phong cách mộc mạc và tự nhiên. Ngược lại, sứ lại toát lên vẻ thanh thoát và sang trọng với bề mặt mịn màng, sáng bóng và tinh tế. Sứ thường được trang trí bằng họa tiết tinh xảo, hoa văn vẽ tay, thậm chí là các hình khắc nghệ thuật cầu kỳ. Đặc biệt, độ trong mờ của sứ cho phép ánh sáng xuyên qua, tạo nên hiệu ứng lung linh như ánh ngọc, khiến người nhìn bị cuốn hút. Chính vì vậy, sứ luôn gắn liền với sự xa hoa, tinh tế và tay nghề nghệ nhân bậc thầy trong thế giới nghệ thuật và thiết kế.

Gốm và sứ là hai loại hình nghệ thuật khác biệt nhưng gắn bó mật thiết, cùng được sinh ra từ vẻ đẹp và khả năng biến hóa kỳ diệu của đất sét. Nếu gốm mang hơi thở của thiên nhiên – mộc mạc, gần gũi và ấm áp, thì sứ lại tượng trưng cho sự tinh khiết, thanh cao và sang trọng. Cả hai đều thể hiện bàn tay tài hoa và tâm hồn sáng tạo của con người trong hành trình biến đất thành nghệ thuật sống.