Có một cảm giác thật lạ kỳ khi ta kéo cọ qua lớp màu hay nhìn sắc màu loang dần trên trang giấy. Bạn không cần giỏi mới làm được—chỉ cần để tâm trí tự do trôi đi. Khoảnh khắc tĩnh lặng ấy?
Nó không chỉ dễ chịu. Nó còn mang tính chữa lành. Và ngày càng nhiều, nó trở thành một phần trong công việc của mọi người.
Từ các chương trình trong bệnh viện đến văn phòng công ty, trị liệu bằng nghệ thuật đang bước ra dòng chính không chỉ dành cho chuyên gia sức khỏe tâm thần, mà còn cho mọi người trong việc quản lý căng thẳng, kiệt sức hay mệt mỏi cảm xúc. Và các doanh nghiệp? Họ bắt đầu chú ý.
Vì Sao Trị Liệu Nghệ Thuật Bùng Nổ Toàn Cầu
Trị liệu nghệ thuật không mới. Nhưng việc nó trở nên phổ biến thì mới. Những gì từng được coi là “ngách nhỏ” hoặc chỉ dành cho môi trường lâm sàng, nay đã xuất hiện trong đời sống thường nhật — trường học, viện dưỡng lão, và ngày càng nhiều ở nơi làm việc.
Hiệp hội Trị liệu Nghệ thuật Hoa Kỳ định nghĩa đây là “một ngành nghề tích hợp về sức khỏe tâm thần và dịch vụ nhân sinh, làm phong phú cuộc sống con người thông qua việc sáng tạo nghệ thuật chủ động.” Điều đó có thể là vẽ, tô, nặn, ghép tranh, thậm chí là dùng công cụ số. Nó ít liên quan đến kỹ thuật, mà nhiều hơn về sự biểu đạt.
Nghiên cứu chứng minh sức mạnh của nó. Theo một nghiên cứu năm 2022 công bố trên tạp chí Tâm lý học Tiến bộ, chỉ 45 phút sáng tạo đã giúp giảm đáng kể nồng độ cortisol một loại hormone căng thẳng ở 75% người tham gia, ngay cả với những người không có nền tảng nghệ thuật. Một nghiên cứu khác trên tạp chí Nghệ thuật trong Trị liệu Tâm lý cho thấy trị liệu nghệ thuật giúp giảm lo âu và trầm cảm ở bệnh nhân mắc bệnh mãn tính.
Điều thay đổi gần đây là cách thế giới nhìn nhận sự sáng tạo: không phải là xa xỉ, mà là công cụ. Và sự thay đổi này đang định hình lại từ chính sách nhân sự đến thói quen tự chăm sóc cá nhân.
Bên Trong Phong Trào “Giờ Nghệ Thuật” Tại Văn Phòng
Chăm sóc sức khỏe nhân viên trước kia có thể là con lăn tập thể dục trong phòng nghỉ, hoặc đăng ký ứng dụng thiền. Giờ thì sao? Là bộ màu gouache, tường tranh tập thể, và “giờ nghệ thuật” được lên lịch sẵn.
Thực tế có thể như sau:
1. Buổi vẽ có cấu trúc:
Các công ty như Adobe hay Salesforce đã mời chuyên gia trị liệu nghệ thuật đến hướng dẫn vào giờ trưa, tập trung vào giải tỏa cảm xúc và vui chơi sáng tạo. Không cần tài năng—chỉ cần đến và vẽ.
2. Góc nghệ thuật:
Một số văn phòng giờ có “khu yên tĩnh” với sổ phác thảo, sách tô màu, hay đất nặn khô. Chúng không bị coi là mất tập trung mà là khoảng nghỉ được công nhận, hỗ trợ sự tập trung và minh mẫn.
3. Xây dựng đội nhóm qua sáng tạo:
Thay vì leo dây hay trò “thả tin tưởng”, các nhóm cùng nhau vẽ tranh tường hoặc ghép collage. Những hoạt động này khuyến khích sự đồng cảm, giảm căng thẳng, nâng cao tinh thần mà không cần màn chào hỏi gượng gạo.
Vì sao công ty ủng hộ? Vì sáng tạo giúp giảm kiệt sức. Theo báo cáo Tình trạng Nơi làm việc Toàn cầu của Gallup, mức độ căng thẳng vẫn ở mức cao kỷ lục. Và khi những giải pháp như nghỉ dài hơn hay giờ linh hoạt không còn đủ, nhiều doanh nghiệp bắt đầu đầu tư vào khả năng phục hồi cảm xúc và trị liệu nghệ thuật chứng minh hiệu quả.
Khóa Học Trị Liệu Nghệ Thuật Trực Tuyến Dễ Tiếp Cận
Không phải ai cũng làm ở công ty có ngân sách phúc lợi. Nhưng điều đó không có nghĩa bạn bị bỏ lại. Sự phát triển của nền tảng trực tuyến đã giúp trị liệu nghệ thuật dễ tiếp cận, theo thời gian và tốc độ của riêng bạn.
Ba lựa chọn được đánh giá cao:
1. CreativeBug:
Nổi tiếng với video chất lượng cao, dễ cho người mới bắt đầu, có các lớp như “Nhật ký nghệ thuật để tự chăm sóc” hay “Vẽ để chánh niệm”. Phí khoảng 7,95 đô/tháng, có dùng thử miễn phí.
2. Trường Đời sống – Nghệ thuật như Trị liệu:
Dựa trên sách cùng tên của Alain de Botton, khóa học kết hợp triết học, tâm lý học và nghệ thuật thị giác. Nó giúp bạn xử lý cảm xúc qua việc nhìn và tạo tác phẩm nghệ thuật.
3. Trị liệu trong Hộp (Art Hive Collective):
Dịch vụ đăng ký hàng tháng gửi vật liệu nghệ thuật kèm hướng dẫn video từ chuyên gia trị liệu. Mang tính thủ công, không màn hình, rất hợp cho người làm việc từ xa.
Khi chọn khóa học, hãy tìm người hướng dẫn có chứng chỉ trị liệu nghệ thuật hoặc bằng cấp liên quan đến sức khỏe tâm thần. Giá trị nằm không chỉ ở việc sáng tạo, mà còn ở cách cảm xúc được định hướng và xử lý.
Cách Mang Chữa Lành Nghệ Thuật Vào Cuộc Sống Hằng Ngày
Bạn không cần mua cả bộ dụng cụ hay tham gia lớp học để cảm nhận lợi ích. Đôi khi, chỉ là thói quen đơn giản giúp bạn lắng nghe bản thân một cách sáng tạo.
Một vài gợi ý hằng ngày hoặc hằng tuần:
1. Phác họa 5 phút:
Mỗi sáng hoặc trước khi ngủ, vẽ bất kỳ điều gì bạn cảm thấy—hình dạng, màu sắc, vô nghĩa. Đặt hẹn giờ, đừng quan trọng kết quả.
2. Bản đồ cảm xúc bằng màu:
Dùng màu để biểu đạt cảm xúc hiện tại lên giấy. Nghe lạ, nhưng nó giúp bộc lộ cảm xúc phức tạp.
3. Nặn đất hoặc đất sét:
Giữ một ít đất nặn ở bàn. Khi căng thẳng, tạo hình với nó. Cảm giác xúc giác rất an định.
4. Đi dạo nghệ thuật hằng tuần:
Ghé phòng trưng bày, công viên điêu khắc hoặc bức tường tranh trên đường. Chụp ảnh, viết một câu cảm nhận. Đó cũng là một liều trị liệu nhỏ.
5. Nhật ký sáng tạo:
Dùng sổ không chỉ để viết, mà còn để dán ảnh, vẽ, ghép lá cây hay vé xem phim — bất cứ thứ gì giúp bạn kết nối lại với ngày của mình.
Điều quan trọng là không áp lực, không quy tắc. Nếu bạn cầm được bút, bút màu, hay máy ảnh — bạn đã có thể bắt đầu. Bạn không cần là nghệ sĩ để được chữa lành qua nghệ thuật. Bạn chỉ cần một khoảnh khắc, sự tò mò và cho phép bản thân chơi đùa.
Có thể bắt đầu thật nhỏ: vẽ nguệch ngoạc khi chờ điện thoại, nặn đất khi suy nghĩ, hay vẽ bằng tay không thuận để xem điều gì xảy ra. Mục tiêu không phải tạo ra cái gì đẹp. Mà là cảm thấy trọn vẹn hơn một chút. Đôi khi, điều hữu ích nhất không phải là sửa chữa vấn đề mà là tạo khoảng trống để cảm nhận nó. Nghệ thuật mang lại cho bạn khoảng trống đó.
