Bạn đang đứng trong một căn phòng. Đột nhiên, nó bắt đầu “thở”. Những bức tường gợn sóng đầy màu sắc, ánh sáng dưới sàn phản ứng theo từng bước chân, và âm nhạc ngân nga dịu nhẹ phía sau.
Bạn không hề mơ. Bạn đang ở bên trong một bức tranh — hoặc ít nhất, cảm giác là như vậy.
Các triển lãm nghệ thuật nhập vai như “Van Gogh sống động” hay “Biên giới không giới hạn” của teamLab đã từ những thử nghiệm ít người biết trở thành hiện tượng toàn cầu. Con người không còn chỉ “nhìn” nghệ thuật nữa — họ đang bước vào trong nó.
Một phần là bảo tàng, một phần giống trò chơi trải nghiệm. Và với nhiều bạn trẻ, đây chính là cách mới để họ chạm đến văn hóa, kết nối và sáng tạo. Vậy điều gì đứng sau trào lưu “nghệ thuật có thể chạm vào” này và tại sao khán giả lại say mê đến thế?
Điều gì khiến triển lãm nhập vai hấp dẫn?
Khác với bảo tàng truyền thống, nơi quy tắc thường là “không chạm vào”, triển lãm nhập vai lại mời gọi bạn tương tác. Chúng tràn ngập giác quan bằng:
• Âm thanh: nhạc nền, tiếng vọng nhiều lớp hoặc âm thanh thiên nhiên
• Trình chiếu: hình ảnh chuyển động phản ứng với cử động của bạn
• Kết cấu: không gian ánh sáng hoặc điêu khắc vật lý có thể bước vào
• Câu chuyện: đôi khi còn dẫn dắt bạn qua một mạch cảm xúc hoặc cốt truyện
Trong “Van Gogh sống động”, chẳng ai đứng trước một bức tranh — họ được bao quanh bởi nó. Nét cọ của ông nhảy múa trên những bức tường 360 độ, đi kèm nhạc giao hưởng và trích dẫn từ thư từ của ông. Bạn không chỉ quan sát thế giới của họa sĩ bạn đang sống trong nó.
Còn nhóm nghệ thuật teamLab thì hòa trộn nghệ thuật số với vật lý, lập trình và kiến trúc. Trong một tác phẩm, khách tham quan đi chân trần trong làn nước cao đến mắt cá, nơi cá chép Koi được chiếu sáng bơi tán loạn theo từng cử động của họ. Nghệ thuật không chỉ chuyển động mà nó còn phản ứng với bạn.
Chính cảm giác “đồng sáng tạo” này đã tạo nên sức mạnh. Bạn không còn là người xem thụ động. Bạn trở thành một phần của tác phẩm.
Gợi cảm xúc — không chỉ trưng bày
Đằng sau mỗi triển lãm nhập vai là sự cân bằng tinh tế giữa nghệ thuật và thiết kế trải nghiệm.
Người phụ trách đặt ra câu hỏi:
• Muốn khách tham quan cảm thấy gì?
• Làm thế nào để khơi gợi cảm xúc qua ánh sáng, không gian và chuyển động?
• Cốt truyện cảm xúc ra sao — ngay cả khi không có lời thoại?
Đây là sự chuyển dịch từ “trưng bày kiệt tác” sang “thiết kế cảm xúc”. Người phụ trách triển lãm nhập vai giống như đạo diễn hoặc nhạc trưởng hơn. Họ sáng tạo theo từng lớp — thị giác, thính giác, không gian. Ít chú trọng “tác giả muốn nói gì?” mà nhiều hơn ở “điều này khiến ai đó cảm thấy gì ngay khi bước vào?”.
Chính sự dàn dựng cảm xúc này là chìa khóa. Và cũng vì thế, mọi người muốn quay lại, rủ thêm bạn bè và chia sẻ trải nghiệm lên mạng xã hội.
Tại sao thế hệ trẻ say mê?
Khán giả trẻ không hề từ chối nghệ thuật truyền thống — họ chỉ khao khát một điều gì đó sống động hơn. Và triển lãm nhập vai đáp ứng điều đó theo cách mà tranh tĩnh không thể.
Lý do chúng thu hút là:
1. Tính xã hội
Mọi người đi cùng nhóm, chụp ảnh, chia sẻ trải nghiệm. Bạn không chỉ chiêm ngưỡng — bạn tạo kỷ niệm với người khác.
2. Cảm giác cá nhân
Nghệ thuật nhập vai thường phản ứng theo cơ thể hoặc tâm trạng bạn. Bạn chọn tốc độ đi, nơi nhìn, chi tiết tập trung. Mỗi lần ghé thăm đều khác nhau.
3. Dễ tiếp cận
Bạn không cần bằng cấp nghệ thuật để “hiểu”. Trải nghiệm mang tính thể chất, cảm xúc và thường đầy niềm vui. Nó gặp gỡ con người ngay nơi họ đang ở.
4. Vừa thoát ly, vừa ý nghĩa
Giữa một thế giới đầy căng thẳng, thông báo và ồn ào, nghệ thuật nhập vai mang đến khoảnh khắc bình yên hoặc kỳ diệu. Nó như bước vào một chiều không gian khác dù chỉ trong 30 phút.
Và tất nhiên, hình ảnh thường rất bắt mắt. Với nhiều bạn trẻ, đây là lần đầu họ thật sự thấy mình kết nối với nghệ thuật. Điều đó rất quan trọng.
Sự căng thẳng: Nghệ thuật và thương mại
Tất nhiên, khi trở nên phổ biến thì cũng có ý kiến trái chiều. Một số nhà phê bình cho rằng triển lãm nhập vai quá thương mại, thiếu chiều sâu, hoặc phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ và hiệu ứng.
Đây là tranh luận hợp lý. “Van Gogh sống động” chẳng trưng bày tranh thật nào chỉ là hình ảnh chiếu độ phân giải cao. Người bảo thủ lập luận rằng việc loại bỏ kết cấu thật của lớp sơn đã làm mất đi tính xác thực. Nó còn là nghệ thuật không, hay chỉ như công viên giải trí?
Ở chiều ngược lại, nghệ sĩ và nhà tổ chức cho rằng tính dễ tiếp cận mới là điều cốt lõi. Họ không cố thay thế bảo tàng — mà tạo ra trải nghiệm khác biệt hoàn toàn. Và với nhiều người, đó là “cánh cửa”: sau khi đi qua một triển lãm kỹ thuật số về Monet, nhiều khách lại tò mò, tìm hiểu sâu hơn, thậm chí đến bảo tàng truyền thống với đôi mắt mới.
Thành công thương mại không hẳn là xấu. Nếu được làm một cách thận trọng, nó tài trợ cho dự án mới, trả công nghệ sĩ và thu hút những người trước đây chưa từng đặt chân đến phòng tranh.
Muốn thử hay tự sáng tạo?
Nếu bạn muốn trải nghiệm nghệ thuật nhập vai tận mắt — hoặc thử sáng tạo riêng — đây là vài cách thực tế:
1. Tìm triển lãm lưu động gần bạn
Hãy tìm những triển lãm như “Van Gogh: Trải nghiệm nhập vai”, “Frida: Giấc mơ nhập vai” hay “teamLab Planets”. Giá vé thường từ 25–40 đô la Mỹ.
2. Đừng chỉ tìm tên tuổi nổi tiếng
Nhiều thành phố nhỏ có các buổi trưng bày do nhóm nghệ sĩ địa phương tổ chức, với nghệ thuật số, điêu khắc ánh sáng hoặc thực tế ảo. Chúng cũng ấn tượng không kém — thậm chí tương tác nhiều hơn.
3. Tạo không gian nhỏ cho riêng bạn
Nếu bạn là nghệ sĩ, hãy nghĩ cách dùng ánh sáng, âm thanh hoặc chuyển động trong tác phẩm. Ngay cả gara hay phòng khách cũng có thể biến thành không gian nhập vai khi thiết kế có chủ đích.
4. Tình nguyện hoặc tham gia hỗ trợ
Muốn hiểu cách triển lãm nhập vai được dựng lên? Nhiều đơn vị cần tình nguyện viên hỗ trợ lắp đặt, hướng dẫn khách hoặc quản lý truyền thông. Đây là cơ hội quý giá để khám phá hậu trường.
5. Mang trải nghiệm về nhà
Ứng dụng công nghệ tăng cường thực tế nay cho phép tạo lớp hiệu ứng trên tranh in hoặc tường. Đây là cách bước vào nghệ thuật nhập vai mà không cần ngân sách lớn.
Có thể lần tới, khi ai đó hỏi: “Muốn đi bảo tàng không?”, bạn sẽ ngần ngại trước khi nói “không”. Vì bảo tàng không còn chỉ là những hành lang yên ắng và khung tranh cũ kỹ nữa. Đôi khi, chúng lấp lánh. Đôi khi, chúng chuyển động. Đôi khi, chúng thì thầm với bạn — và chờ bạn trả lời.
