Sưu tầm nghệ thuật từ lâu đã là một hoạt động dành cho những ai có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo và văn hóa. Nó có thể là một cuộc theo đuổi mang tính cảm hứng, nơi cá nhân sở hữu tác phẩm đơn giản chỉ vì họ yêu thích chúng.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nghệ thuật còn được nhìn nhận như một khoản đầu tư tài chính khả thi, khi một số nhà sưu tập hy vọng có thể bán tác phẩm để thu về lợi nhuận đáng kể trong tương lai.

Vậy, sưu tầm nghệ thuật chỉ đơn thuần là một sở thích, hay còn nhiều hơn thế? Có thể vừa là cả hai? Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá lý do vì sao con người sưu tầm nghệ thuật và cân nhắc ưu – nhược điểm của việc tiếp cận nó như một thú vui so với một khoản đầu tư.

Người sưu tập vì sở thích: Đam mê nghệ thuật

Với nhiều người, sưu tầm nghệ thuật hoàn toàn là một sở thích—một cách để bao quanh mình bằng những tác phẩm đẹp, khơi gợi suy nghĩ và làm phong phú không gian sống hoặc nơi làm việc. Người sưu tập vì sở thích thường chọn tác phẩm dựa trên gu cá nhân và sự kết nối cảm xúc, thay vì vì lợi ích tài chính. Họ được thúc đẩy bởi niềm trân trọng sâu sắc đối với tác phẩm, kỹ thuật và sự sáng tạo của nghệ sĩ. Một nhà sưu tập kiểu này có thể bị cuốn hút bởi một phong cách, thời kỳ hay nghệ sĩ cụ thể nào đó, qua thời gian tạo nên một bộ sưu tập phản chiếu thẩm mỹ cá nhân. Niềm vui của việc sở hữu nghệ thuật nằm ở cảm giác mà nó mang lại, chứ không phải lợi nhuận tiềm năng. Họ thường thích ghé thăm phòng tranh, tham dự hội chợ nghệ thuật, và thậm chí xây dựng mối quan hệ với nghệ sĩ, nuôi dưỡng sự gắn kết cá nhân với các tác phẩm. Với họ, giá trị của nghệ thuật không nằm ở con số giá cả, mà ở trải nghiệm nó mang lại. Động lực có thể đến từ việc lưu giữ văn hóa, hỗ trợ nghệ sĩ mới, hoặc đơn giản là sống trong không gian ngập tràn cảm hứng.

Người sưu tập vì đầu tư: Nghệ thuật như một tài sản tài chính

Ngược lại, sưu tầm nghệ thuật cũng có thể được nhìn nhận như một chiến lược đầu tư. Với một số người, động lực chính là mua tác phẩm với kỳ vọng rằng giá trị của chúng sẽ tăng dần theo thời gian. Nghệ thuật từ lâu đã được xem như một loại tài sản thay thế, có khả năng sinh lời không liên quan trực tiếp đến thị trường chứng khoán. Sức hấp dẫn của việc mua một tác phẩm với giá tương đối thấp rồi bán đi với lợi nhuận lớn đã trở thành con đường phổ biến cho những ai muốn đa dạng hóa danh mục đầu tư. Người sưu tập theo hướng đầu tư thường tập trung vào các nghệ sĩ có thành tích đã được chứng minh hoặc các tài năng mới hứa hẹn thành công. Họ thường dựa trên xu hướng thị trường, kết quả đấu giá và ý kiến chuyên gia để đưa ra quyết định. Tính khan hiếm và nguồn gốc (provenance) của tác phẩm cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị bán lại. Nhiều người sưu tập vì đầu tư coi bộ sưu tập của mình như một chiến lược dài hạn. Giá trị nghệ thuật có thể tăng lên khi nghệ sĩ được công nhận nhiều hơn hoặc khi tác phẩm gắn liền với một trào lưu văn hóa lớn. Tuy nhiên, khác với cổ phiếu hay trái phiếu, nghệ thuật không phải là tài sản có tính thanh khoản cao—quá trình mua bán thường chậm và phức tạp.

Rủi ro khi coi nghệ thuật là khoản đầu tư

Dù tiềm năng lợi nhuận hấp dẫn, việc sưu tầm nghệ thuật cũng đi kèm nhiều rủi ro. Thị trường nghệ thuật biến động khó lường; giá trị tác phẩm phụ thuộc vào nhu cầu, tình hình kinh tế và sự thay đổi thị hiếu. Một thách thức lớn là tính thanh khoản thấp: khác với cổ phiếu hay bất động sản, có thể mất nhiều năm để một tác phẩm tăng giá đủ đem lại lợi nhuận.

Việc bán một tác phẩm nghệ thuật cũng phức tạp, đòi hỏi tìm đúng người mua, thường phải thông qua nhà đấu giá hoặc đại lý. Ngoài ra, nghệ thuật mang tính chủ quan cao: tác phẩm được đánh giá cao hôm nay có thể không giữ nguyên giá trị trong tương lai. Xu hướng thay đổi nhanh chóng, thị hiếu biến chuyển, và một số tác phẩm có thể trở nên kém hấp dẫn hơn dự đoán. Chính vì vậy, đầu tư nghệ thuật thường là cam kết dài hạn, nơi lợi nhuận có khi phải chờ hàng thập kỷ.

Cách tiếp cận lai: Kết hợp giữa sở thích và đầu tư

Với nhiều người, sưu tầm nghệ thuật không hoàn toàn chỉ là đam mê hay đầu tư, mà là sự kết hợp cả hai. Không ít nhà sưu tập bắt đầu từ tình yêu nghệ thuật, rồi dần nhận ra bộ sưu tập của họ mang giá trị tài chính. Khi bộ sưu tập phát triển, họ có thể bán một số tác phẩm để gây quỹ mua thêm, hoặc thậm chí dùng nghệ thuật làm tài sản thế chấp.

Cách tiếp cận lai này cho phép nhà sưu tập vừa tận hưởng niềm vui sở hữu nghệ thuật, vừa khai thác lợi ích kinh tế tiềm năng. Tuy nhiên, điều quan trọng là giữ được sự cân bằng. Nếu động lực chính chỉ còn là lợi nhuận, họ có thể vô tình đánh mất niềm vui và mối gắn kết ban đầu với nghệ thuật.

Xu hướng thị trường nghệ thuật: Cái gì “thịnh hành”, cái gì “không”?

Dù là sưu tầm vì sở thích hay đầu tư, nhà sưu tập đều cần theo dõi xu hướng. Sự phổ biến của các trào lưu, chất liệu và nghệ sĩ có thể thăng trầm theo thời gian, ảnh hưởng đến quyết định mua. Những năm gần đây, nghệ thuật đương đại là tâm điểm, với các nghệ sĩ như Jeff Koons, Banksy, và Yayoi Kusama đạt mức giá cao. Nghệ thuật số, bao gồm cả NFT (non-fungible tokens), cũng nổi lên như một lĩnh vực mới cho cả người sưu tầm và đầu tư. Những xu hướng này phản ánh sự thay đổi trong thái độ với nghệ thuật và công nghệ, cũng như mối quan tâm văn hóa mới. Tuy vậy, xu hướng có thể thoáng qua. Tác phẩm đang “thịnh hành” hôm nay có thể mất sức hút ngày mai. Nhà sưu tập cần thận trọng khi chạy theo mốt và nhớ rằng giá trị thật thường nằm ở chất lượng, chứ không chỉ ở độ phổ biến tạm thời.

Đánh giá giá trị nghệ thuật

Dù sưu tầm với mục đích nào, việc hiểu cách đánh giá tác phẩm là rất quan trọng. Định giá nghệ thuật phụ thuộc vào nhiều yếu tố: danh tiếng nghệ sĩ, tầm quan trọng lịch sử, độ hiếm và tình trạng bảo quản. Nguồn gốc (provenance) của tác phẩm cũng đóng vai trò quan trọng. Những tác phẩm có hồ sơ sở hữu rõ ràng, hoặc từng thuộc về các nhà sưu tập hay tổ chức danh tiếng, thường có giá trị cao hơn. Với những ai đầu tư, việc tìm lời khuyên từ chuyên gia như nhà thẩm định, chủ phòng tranh, hay chuyên viên đấu giá có thể mang lại góc nhìn giá trị. Theo dõi kết quả đấu giá và xu hướng thị trường cũng giúp nhà sưu tập đưa ra quyết định mua bán chính xác hơn.

Kết luận: Nghệ thuật cho tất cả

Sưu tầm nghệ thuật có thể là một hành trình đầy phần thưởng, dù bạn theo đuổi vì tình yêu nghệ thuật hay vì lợi nhuận tài chính. Người sưu tập vì sở thích được thúc đẩy bởi đam mê và sự kết nối cá nhân, trong khi người đầu tư tiếp cận với chiến lược rõ ràng, mong chờ lợi nhuận. Với nhiều người, sự kết hợp cả hai mang lại niềm vui cũng như giá trị kinh tế. Chìa khóa thành công trong sưu tầm nghệ thuật nằm ở việc hiểu rõ điều gì thúc đẩy bạn. Nếu bạn đam mê nghệ thuật và yêu thích quá trình sưu tầm, bộ sưu tập sẽ mang lại sự thỏa mãn, bất kể giá trị tài chính. Ngược lại, nếu bạn tập trung vào đầu tư, điều quan trọng là phải luôn cập nhật thông tin và tiếp cận thị trường một cách thận trọng. Sau cùng, sưu tầm nghệ thuật mang đến điều gì đó cho tất cả mọi người—dù bạn là người thưởng thức nghệ thuật giản đơn hay một nhà đầu tư sành sỏi. Vậy cách tiếp cận của bạn là gì? Bạn xem sưu tầm nghệ thuật như một sở thích, một khoản đầu tư, hay cả hai? Hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn với chúng tôi!