Hãy tưởng tượng bạn đang xem một vở kịch, nơi một nhân vật trở nên sống động đến mức bạn quên mất đó chỉ là một diễn viên đang nhập vai.

Bạn thấy một con người với những hoài nghi, nỗi sợ hãi, hy vọng—tất cả đan xen vào nhau và nó như một tấm gương phản chiếu sự thật về nhân tính. Khoảnh khắc kỳ diệu này không xảy ra ngẫu nhiên.

Đó là kết quả của quá trình diễn viên đào sâu vào sự phức tạp của nhân vật, một hành trình thật sự thấu hiểu con người ẩn sau những dòng chữ trong kịch bản. Vậy làm thế nào các diễn viên có thể hóa thân thuyết phục vào những vai diễn phức tạp như vậy? Thay vì lướt qua bề mặt, họ đào sâu để khám phá những tầng lớp động cơ, lịch sử và cảm xúc. Bài viết này sẽ khai thác một yếu tố then chốt trong hành trình đó: cách tiếp cận sự đồng cảm tâm lý của diễn viên—khả năng đặt mình trọn vẹn vào tâm trí và trái tim của nhân vật, ngay cả khi nhân vật ấy rất khác với chính họ.

Vì sao sự đồng cảm tâm lý là trái tim của việc tạo dựng vai diễn

Nhiều diễn viên nói về việc “trở thành” một nhân vật, nhưng sự biến hóa này không chỉ đơn thuần là bắt chước mà là sự thấu hiểu chân thực. Sự đồng cảm tâm lý cho phép diễn viên nắm bắt không chỉ việc nhân vật làm gì mà còn vì sao họ làm vậy. Chính cái “vì sao”—được hình thành từ nỗi sợ, khát khao, mâu thuẫn và trải nghiệm quá khứ là điều khiến một vai diễn trở nên chân thực.

Nếu thiếu đi sự đồng cảm, nhân vật sẽ dễ trở nên nhạt nhòa hoặc rơi vào khuôn sáo.

Thay vì một con người sống động, khán giả chỉ thấy một chiếc mặt nạ hay một hình mẫu rập khuôn. Đồng cảm thực sự đồng nghĩa với việc gạt bỏ phán xét và định kiến để khám phá thế giới nội tâm của nhân vật, kể cả những phần khó hiểu hoặc không thoải mái.

Diễn viên sử dụng nhiều kỹ thuật để xây dựng sự đồng cảm này. Một phương pháp phổ biến là “vòng tròn các mối quan hệ”, nơi diễn viên phác họa cách nhân vật gắn kết với tất cả những người khác trong câu chuyện. Hiểu rõ những mối quan hệ này có thể hé lộ những cảm xúc tinh tế như ghen tuông, trung thành hay mặc cảm tội lỗi—những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi.

Đào sâu vào tiểu sử: Xây nền móng vô hình

Trong khi kịch bản cung cấp lời thoại và chỉ dẫn sân khấu, nó hiếm khi phác họa trọn vẹn cuộc đời nhân vật. Diễn viên lấp đầy những khoảng trống đó bằng cách tưởng tượng một tiểu sử chi tiết—những sự kiện đã định hình nhân vật trước khi họ xuất hiện trước khán giả.

Quá trình này không chỉ đơn thuần là trò sáng tạo. Khi hình dung tuổi thơ, các mối quan hệ và những bước ngoặt trong đời nhân vật, diễn viên tìm ra động cơ cho từng hành động nhỏ nhất trên sân khấu. Tại sao nhân vật này ngập ngừng trước khi nói? Tại sao họ tránh ánh mắt người khác? Câu trả lời thường nằm trong quá khứ.

Việc tạo dựng tiểu sử giống như xây nên bộ rễ của một cái cây; nó nâng đỡ những cành lá hữu hình của hành vi và cảm xúc. Khi những “bộ rễ” này trở nên chân thực trong tâm trí diễn viên, màn trình diễn cũng phát triển một cách tự nhiên và thuyết phục.

Sức mạnh của mâu thuẫn trong nhân vật phức tạp

Không ai chỉ có một chiều, và những vai diễn xuất sắc trong kịch nghệ cũng vậy. Diễn viên học cách chấp nhận những mâu thuẫn trong nhân vật—họ có thể vừa can đảm vừa sợ hãi, vừa rộng lượng vừa ích kỷ, vừa tự tin lại vừa bất an.

Thay vì cố gắng dung hòa những mâu thuẫn này thành những đặc điểm rõ ràng, diễn viên khám phá sự căng thẳng giữa chúng. Chính sự căng thẳng này tạo nên hành vi sống động và khó đoán, khiến khán giả bị cuốn hút.

Ví dụ, một nhân vật có thể say sưa tranh đấu cho công lý trong khi sâu thẳm lại nghi ngờ chính lòng can đảm của mình. Việc khắc họa chân thực sự hai mặt này đòi hỏi diễn viên phải dám bộc lộ sự mong manh, cho phép khán giả nhìn thấy sự “nhân tính rối ren” bên dưới.

Dùng ngôn ngữ cơ thể để bộc lộ mâu thuẫn nội tâm

Mối liên kết giữa tâm trí và cơ thể là điều cốt lõi trong quá trình tạo dựng vai diễn. Khi đã hiểu rõ thế giới tâm lý của nhân vật, diễn viên chuyển hóa nó thành những lựa chọn hình thể.

• Vai gồng cứng có thể gợi lên gánh nặng cảm xúc.

• Bàn tay bồn chồn có thể hé lộ sự lo âu.

• Cử động chậm rãi, dứt khoát có thể biểu thị sự kiểm soát hoặc kìm nén.

Ngôn ngữ cơ thể trở thành “ngôn ngữ hữu hình” của những xung đột nội tâm.

Khán giả cảm nhận được những tín hiệu phi ngôn ngữ này ngay cả khi lời thoại thưa thớt. Diễn viên thường dành hàng giờ để thử nghiệm cách cảm xúc nhân vật định hình dáng đứng, cử chỉ và biểu cảm. Sự hóa thân bằng cơ thể này khiến đời sống nội tâm của nhân vật trở nên hữu hình và dễ chạm tới người xem.

Vì sao điều này quan trọng với khán giả

Việc tạo dựng vai diễn sâu sắc không chỉ là thử thách của diễn viên; đó còn là món quà dành cho khán giả. Khi một diễn viên thật sự hiểu và nhập vai một nhân vật phức tạp, khán giả sẽ trải nghiệm một câu chuyện giàu cảm xúc và ý nghĩa hơn.

Các chuyên gia trong lĩnh vực tâm lý học sân khấu nhấn mạnh rằng những màn trình diễn như vậy có thể nuôi dưỡng sự đồng cảm nơi người xem bằng cách cho họ thấy cuộc sống qua nhiều góc nhìn khác nhau. Sự gắn kết cảm xúc này giúp sân khấu duy trì sức mạnh như một phương tiện kết nối con người.

Vì vậy, lần tới khi bạn xúc động trước một vở diễn, hãy nghĩ đến “công việc vô hình” phía sau nó—hành trình của diễn viên để đạt được sự đồng cảm tâm lý, xây dựng tiểu sử, chấp nhận mâu thuẫn và hóa thân bằng cơ thể. Nhân vật nào gần đây đã ở lại trong tâm trí bạn thật lâu sau khi tấm màn khép lại? Điều gì trong cách thể hiện của họ khiến bạn cảm thấy chân thực nhất?

Việc hiểu quá trình này sẽ làm tăng thêm sự trân trọng của bạn dành cho nghệ thuật sân khấu, và có thể truyền cảm hứng để bạn tự khám phá đồng cảm và kể chuyện trong chính đời mình. Suy cho cùng, mỗi chúng ta đều đang “diễn” những vai trò mỗi ngày—vậy bạn đã hiểu rõ vai diễn của chính mình đến đâu?