Bạn đã bao giờ đi bộ qua một khu rừng tĩnh lặng và có cảm giác như những cái cây ở đó bằng cách nào đó đang kết nối với nhau chưa? Chúng ta từng nghĩ cây cối chỉ đơn giản là đứng đó, âm thầm lớn lên.

Nhưng khoa học đã cho thấy một điều kỳ diệu: cây thực sự có thể “trò chuyện” với nhau. Tất nhiên, không phải bằng lời nói, mà bằng cách riêng của chúng — thông qua một mạng lưới bí mật dưới lòng đất.

Bạn tò mò chứ? Hãy cùng khám phá cách những người khổng lồ của tự nhiên gửi thông điệp và hỗ trợ lẫn nhau.

Mạng lưới ẩn giấu của khu rừng

Bên dưới lớp đất rừng, tồn tại một hệ thống nhộn nhịp mà ta không thể nhìn thấy. Đó là những sợi nấm nhỏ xíu gọi là nấm rễ cộng sinh (mycorrhiza). Chúng kết nối rễ của các loài cây lại với nhau, giống như những sợi cáp internet nối liền nhiều máy tính. Các nhà khoa học đôi khi gọi đó là “Mạng lưới rộng lớn của rừng” (Wood Wide Web). Thông qua mạng lưới ngầm này, cây cối có thể chia sẻ nước, dưỡng chất, và thậm chí cả những thông tin quan trọng về côn trùng gây hại hay hạn hán.

Theo Tiến sĩ Suzanne Simard, chuyên gia về nấm rừng và giao tiếp liên loài: “Các mạng lưới nấm rễ — con đường kết nối hệ rễ của cây — cho phép rừng hoạt động như một siêu cơ thể hợp tác. Thông qua hệ thống cộng sinh này, cây cối chủ động phân bổ lại nước và dưỡng chất như nitơ, phốt pho cho cộng đồng, đồng thời truyền tải các cảnh báo sinh hóa về những mối đe dọa từ môi trường như côn trùng xâm hại hay áp lực hạn hán”.

Chia sẻ thức ăn và sự trợ giúp

Chúng ta có thể hình dung cây cối luôn cạnh tranh để giành ánh sáng. Nhưng thực tế, nhiều loài cây lại là những “đồng đội”. Khi một cây có dư thừa đường nhờ quang hợp, nó có thể gửi một phần qua mạng lưới nấm cho cây đang khó khăn — có thể vì bị che bóng hoặc đang bệnh. Hành động sẻ chia này giúp cả khu rừng khỏe mạnh và cân bằng. Giống như hàng xóm sẵn lòng giúp nhau vượt qua khó khăn.

Hệ thống cảnh báo nguy hiểm

Cây cũng dùng mạng lưới ngầm này để gửi đi những tín hiệu cảnh báo. Nếu một cây bị sâu bệnh hay côn trùng tấn công, nó sẽ tiết ra những hóa chất đặc biệt từ rễ. Các chất này lan truyền qua sợi nấm và báo động cho những cây xung quanh. Ngay khi nhận được tín hiệu, các cây khác sẽ bắt đầu sản sinh ra những hợp chất đắng hoặc độc trong lá để tự bảo vệ mình.

Những “người mẹ” của khu rừng

Những cây già lớn — thường được gọi là “cây mẹ” — đóng vai trò vô cùng quan trọng. Chúng kết nối sâu rộng với nhiều cây non thông qua mạng lưới nấm. Các cây mẹ này nuôi dưỡng cây con bằng cách cung cấp thêm dưỡng chất và bảo vệ chúng bằng những tín hiệu hóa học. Khi một cây mẹ bị đốn hạ, cây non xung quanh thường chịu ảnh hưởng nặng nề vì mất đi chỗ dựa quan trọng. Điều đó chẳng khác nào mất đi một người cha, người mẹ nâng đỡ cả gia đình.

Không phải thông điệp nào cũng thân thiện

Dù cây thường hợp tác, không phải lúc nào sự giao tiếp cũng có lợi. Một số loài thực vật tiết ra hóa chất ngăn cản sự phát triển của loài khác xung quanh. Hiện tượng này gọi là “ức chế sinh học” (allelopathy). Ví dụ, cây óc chó tiết ra một hợp chất từ rễ có thể ngăn cản cây khác mọc gần. Đó là cách chúng giữ khoảng trống để phát triển. Vì thế, rừng vừa là nơi hợp tác, vừa là đấu trường tự bảo vệ — giống như xã hội loài người.

Điều này có ý nghĩa gì với chúng ta?

Việc hiểu cây “trò chuyện” ra sao giúp ta nhìn rừng bằng một lăng kính mới. Giờ ta biết rằng việc chặt một cây không chỉ đơn thuần là mất đi một cá thể, mà còn phá vỡ một phần mạng lưới sống động. Khi ta trồng thêm cây hoặc bảo vệ rừng, ta không chỉ giúp tự nhiên mà còn gìn giữ cả một hệ sinh thái gắn kết, nơi mọi sự sống phụ thuộc lẫn nhau.

Hãy lắng nghe tiếng rừng

Lần tới khi bạn dạo bước trong công viên hay khu rừng, hãy dừng lại và nghĩ: những cái cây quanh ta đang sống theo một cách ta chưa từng tưởng tượng. Chúng chia sẻ, giúp đỡ, cảnh báo và che chở cho nhau — tất cả đều trong thinh lặng, qua rễ và nấm. Thật kỳ diệu phải không?

Vậy, bạn nghĩ sao? Bạn có cảm nhận được “những cuộc trò chuyện tĩnh lặng” diễn ra dưới chân mình không? Có lẽ đã đến lúc ta học cách lắng nghe thiên nhiên nhiều hơn. Hãy cùng bảo vệ, trân trọng và giữ sự tò mò để khám phá thế giới tự nhiên này.