Bạn đã bao giờ ngắm một cái cây đung đưa trong gió hay một bông hướng dương xoay mình theo ánh mặt trời và tự hỏi: “Khoan đã… sao chúng biết phải làm thế?” Tôi muốn nói, chúng đâu có mắt, tai hay bộ não.
Vậy làm cách nào mà thực vật có thể phản ứng với thế giới xung quanh? Điều này dẫn chúng ta đến câu hỏi khoa học thú vị hôm nay: Liệu cây cối có hệ thần kinh không? Nghe có vẻ lạ, nhưng câu trả lời lại hấp dẫn hơn bạn tưởng rất nhiều. Hãy cùng khám phá nhé.
Trước Tiên: Hệ Thần Kinh Là Gì?
Ở động vật, hệ thần kinh giống như một mạng lưới truyền tin siêu tốc. Nó bao gồm não, tủy sống và các dây thần kinh — tất cả phối hợp để cảm nhận thế giới, xử lý thông tin và đưa ra phản ứng. Đó là lý do bạn rụt tay lại ngay khi chạm vào vật nóng, hay giật mình khi nghe âm thanh lớn.
Còn cây thì sao? Chúng không có dây thần kinh, không có não, cũng chẳng có tủy sống. Vậy nên về mặt kỹ thuật, thực vật không có hệ thần kinh giống như chúng ta. Nhưng hãy khoan — mọi chuyện không hề đơn giản như thế.
Vậy… Cây Có Thụ Động Không?
Hoàn toàn không! Dù không thể đi lại hay cất tiếng nói, nhưng cây cối không hề “thụ động”. Chúng luôn cảm nhận, phản ứng và thích nghi với môi trường xung quanh. Đây là vài điều mà chúng có thể phát hiện:
Ánh sáng: và mọc nghiêng về phía nó (gọi là quang hướng tính).
Trọng lực: rễ mọc xuống, thân vươn lên (hướng trọng lực).
Sự tiếp xúc: ví dụ như dây leo quấn quanh cột.
Tín hiệu hóa học: phát ra từ côn trùng, cây khác hoặc mô bị thương.
Tổn thương: và chúng thường có phản ứng để tự bảo vệ.
Vậy làm sao cây làm được tất cả điều đó mà không có hệ thần kinh?
Giao Tiếp Của Cây: Hệ Thống Bí Mật
Dù không có nơ-ron, cây lại dùng tín hiệu điện và hóa học để truyền thông điệp khắp cơ thể. Ví dụ, khi một chiếc lá bị côn trùng gặm, cây có thể gửi tín hiệu đến các bộ phận khác để bắt đầu sản sinh hợp chất phòng vệ.
Những tín hiệu này không nhanh như xung thần kinh ở động vật, nhưng lại hoàn toàn phù hợp với nhu cầu của thực vật. Một số nhà khoa học còn so sánh nó với một “mạng Internet của cây” — nơi các bộ phận có thể “nói chuyện” với nhau.
Rễ: Bộ Não Ẩn Dấu?
Đây là một ý tưởng thú vị khác: nhiều nhà khoa học tin rằng rễ có thể hoạt động như một dạng “não bộ” của cây. Các đầu rễ có thể phát hiện nước, chất dinh dưỡng, chướng ngại vật và thậm chí cả rễ của cây khác. Chúng xử lý thông tin này rồi dẫn dắt sự phát triển của cây.
Điều đó không có nghĩa cây đang “suy nghĩ” như con người, nhưng nó cho thấy chúng nhạy bén và phản ứng linh hoạt hơn ta thường hình dung.
Cây Có Cảm Nhận Không?
Đây là một câu hỏi lớn. Cây có phản ứng trước tổn thương, ánh sáng, tiếp xúc… nhưng chúng không cảm thấy đau đớn hay cảm xúc theo cách động vật làm, bởi chúng không có não để trải nghiệm. Tuy vậy, cách chúng “phản ứng thông minh” với thế giới quanh mình đã đủ khiến ta kinh ngạc.
Kết Luận
Vậy, cây có hệ thần kinh không? Câu trả lời là không giống như động vật, nhưng chúng sở hữu một hệ thống vô cùng tinh vi để cảm nhận và đáp trả môi trường. Cây biết giao tiếp, “ra quyết định”, và thích nghi theo những cách mà con người chỉ mới bắt đầu khám phá.
Lần tới khi bạn đi ngang qua một cái cây hay tưới nước cho chậu hoa trong nhà, hãy nhớ rằng: nó có thể không có thần kinh, nhưng nó biết nhiều hơn bạn tưởng đấy. Thiên nhiên luôn chứa đầy điều bất ngờ và cây cối chắc chắn là một minh chứng sống động.
