Bạn đã biết rằng thực vật hấp thụ ánh sáng mặt trời để tạo ra thức ăn thông qua quá trình quang hợp. Nhưng bạn có biết rằng chúng cũng "thở" theo một cách nào đó không? Tất nhiên là không giống như con người rồi—nhưng thực vật cũng sử dụng oxy và thải ra carbon dioxide.

Quá trình ít được biết đến này được gọi là hô hấp, và đây là cách thực vật khai thác năng lượng dự trữ để phát triển, phục hồi và phát triển mạnh, đặc biệt là khi không có ánh sáng mặt trời.

Trong hướng dẫn này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn cách hô hấp thực vật hoạt động, tại sao nó cũng quan trọng như quang hợp, và quá trình thầm lặng này giúp cây cối hoạt động cả ngày lẫn đêm như thế nào. Dù bạn đang chăm sóc một mầm cây trên bệ cửa sổ hay ngắm nhìn cây cối trong công viên, bạn sẽ thấy thực vật thực sự cần cù đến nhường nào.

Phần 1: Hô hấp thực vật là gì?

Trước khi đi sâu vào chi tiết, hãy cùng tìm hiểu những điều cơ bản. Bạn sẽ sớm thấy thực vật, giống như mọi sinh vật sống khác, cần năng lượng như thế nào—và cách chúng khéo léo tiếp cận nguồn năng lượng đó khi cần thiết.

Mọi chuyện bắt đầu như thế nào: Đường dự trữ từ quá trình quang hợp

Hãy hình dung điều này: ban ngày, thực vật bận rộn chuyển hóa ánh sáng mặt trời thành đường bằng quá trình quang hợp. Nhưng chúng không sử dụng hết toàn bộ năng lượng đó ngay lập tức. Một phần năng lượng được dự trữ, tích trữ trong các tế bào giống như hộp cơm trưa của tự nhiên.

Đây chính là lúc hô hấp phát huy tác dụng. Khi mặt trời lặn hoặc cây cần năng lượng—có thể để mọc rễ mới hoặc sửa chữa thân cây bị hư hỏng—nó sẽ sử dụng nguồn cung cấp đường này. Cây kết hợp đường với oxy, và đổi lại, nó nhận được năng lượng. Bạn có thể tưởng tượng đường như một cục pin, và hô hấp chính là quá trình “cắm điện” để giải phóng năng lượng hữu ích.

Hít vào và thở ra: Trao đổi khí

Đúng vậy, thực vật hấp thụ oxy! Có thể bạn sẽ ngạc nhiên, nhưng thực ra chúng hấp thụ oxy qua các lỗ nhỏ li ti trên lá, gọi là khí khổng, và qua rễ. Khi vào bên trong, oxy này giúp phân hủy các phân tử đường dự trữ. Kết quả là gì? Năng lượng cung cấp cho cây và một ít carbon dioxide và nước còn sót lại.

Đó là một chu kỳ yên tĩnh, liên tục - ngày và đêm - giúp cây phát triển lá, vươn dài thân, và thậm chí ra hoa và kết trái. Ngay cả những hạt giống nằm dưới lòng đất cũng dựa vào hô hấp để thu thập năng lượng cần thiết cho sự nảy mầm.

Phần 2: Tại sao hô hấp thực vật lại quan trọng

Giờ bạn đã biết những gì diễn ra đằng sau hậu trường, hãy cùng khám phá lý do tại sao quá trình này lại quan trọng đối với thực vật—và nó thậm chí còn liên quan đến không khí chúng ta hít thở và thực phẩm chúng ta ăn như thế nào.

Nuôi dưỡng sự tăng trưởng, từng tế bào một

Hãy tưởng tượng mỗi tế bào thực vật nhỏ bé như một xưởng sản xuất bận rộn của riêng nó. Không có năng lượng, không có gì bên trong nó có thể di chuyển, hình thành hay thay đổi. Hô hấp chính là nguồn năng lượng cho những xưởng sản xuất này—nó giúp tế bào phân chia, vận chuyển chất dinh dưỡng và duy trì sự sống.

Khi bạn tưới nước cho cây cảnh trong nhà hoặc nhìn một cây leo lên hàng rào, bạn đang thấy quá trình hô hấp diễn ra. Nó cho phép cây hấp thụ năng lượng từ thức ăn mà nó đã tạo ra từ nhiều ngày trước. Nếu không có nó, sẽ không có sự vươn mình về phía ánh sáng mặt trời, không có sự nở hoa và không có sự kết trái. Đó là động cơ vô hình giúp mọi thứ vận hành trơn tru.

Cân bằng hệ sinh thái

Đây là một điều thú vị để suy ngẫm: hô hấp thực vật cũng đóng một vai trò trong cân bằng khí của Trái Đất. Mặc dù thực vật hấp thụ carbon dioxide trong quá trình quang hợp, chúng cũng thải ra một phần trong quá trình hô hấp. Sự trao đổi này giúp kiểm soát bầu khí quyển của chúng ta. Đó là cách tự nhiên tạo ra sự hài hòa.

Và mặc dù hô hấp có vẻ không hào nhoáng bằng quang hợp, nhưng nó cũng quan trọng không kém. Bạn sẽ không mong đợi một chiếc xe tiếp tục chạy bằng nhiên liệu mà nó không thể đốt cháy, phải không? Thực vật cũng vậy - chúng cần giải phóng kho dự trữ đường của mình để làm mọi thứ khác trở nên khả thi.

Vậy nên lần tới khi bạn nhìn thấy một cây xanh vào ban đêm, hãy nhớ rằng—nó không chỉ đơn thuần là đứng yên. Nó đang thở, theo cách riêng của nó, sử dụng oxy và đường để duy trì sự sống và phát triển khỏe mạnh. Quá trình hô hấp của thực vật có thể không được chú ý nhiều như quang hợp, nhưng nó hoàn toàn thiết yếu. Nó thúc đẩy sự phát triển, cân bằng không khí và giữ cho những điều kỳ diệu xanh tươi đó ngân nga phía sau hậu trường. Thật ấn tượng cho một thứ gì đó yên tĩnh như vậy, bạn có nghĩ vậy không?