Biến đổi khí hậu đã nổi lên như một trong những mối đe dọa sâu sắc nhất đối với đại dương trên toàn thế giới, đặc biệt là tại các vùng biển châu Âu.

Sự kết hợp giữa nhiệt độ toàn cầu gia tăng, nồng độ cacbon dioxide ngày càng cao và lượng ôxy trong nước biển suy giảm đã kích hoạt một phản ứng dây chuyền thường được gọi là bộ ba tử thần của biến đổi khí hậu.

Những yếu tố này không tồn tại riêng lẻ; chúng đan xen, ảnh hưởng chặt chẽ đến đa dạng sinh học biển, tạo ra những điều kiện khắc nghiệt đe dọa nghiêm trọng đến các hệ sinh thái dưới đại dương.

Hiểu rõ bộ ba tử thần

Ba mối hiểm họa lớn: Bộ ba "tử thần" gồm axit hóa đại dương, sự nóng lên của biển, và sự thiếu hụt ôxy. Ba hiện tượng này kết hợp lại gây ra áp lực to lớn lên đời sống biển. Ví dụ, nhiệt độ tăng cao có thể trực tiếp gây ra môi trường chết chóc cho nhiều loài sinh vật, đồng thời làm trầm trọng thêm ô nhiễm dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng thiếu ôxy. Những yếu tố gây căng thẳng này đã từng góp phần vào các sự kiện tuyệt chủng hàng loạt trong quá khứ, cho thấy mối liên hệ sâu sắc giữa biến đổi khí hậu và sự suy giảm đa dạng sinh học.

Mối nguy từ hiện tượng axit hóa

Axit hóa đại dương đáng lo ngại: Một trong những hệ quả nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu là axit hóa đại dương, hiện tượng đã gia tăng đáng kể do lượng khí carbon dioxide thải ra ngày càng nhiều. Axit hóa ảnh hưởng trực tiếp đến những sinh vật phụ thuộc vào canxi cacbonat để hình thành vỏ và bộ xương như san hô và nhuyễn thể. Độ pH của đại dương đã giảm gần 30% so với thời kỳ tiền công nghiệp, gây ra những hậu quả đáng báo động cho sinh vật biển và đe dọa toàn bộ chuỗi thức ăn.

Tác động của biển ấm lên

Nhiệt độ tăng làm đảo lộn hệ sinh thái: Từ những năm 1970, nhiệt độ đại dương không ngừng tăng lên, với nhiệt độ bề mặt biển trung bình đạt mức kỷ lục trong những năm gần đây. Nước biển ấm hơn làm thay đổi quá trình trao đổi chất của sinh vật biển, khiến nhu cầu ôxy của chúng tăng cao, đồng thời phá vỡ các chuỗi thức ăn đã được thiết lập. Hơn nữa, các đợt sóng nhiệt đại dương do nhiệt độ cực đoan gây ra có thể quét sạch các loài bản địa và tạo điều kiện cho loài xâm lấn phát triển mạnh trong hệ sinh thái đang bị tổn thương.

Cuộc khủng hoảng ôxy

Thiếu ôxy – hiểm họa thầm lặng

Sự thiếu hụt oxy là một mối lo ngại lớn khác bắt nguồn từ biến đổi khí hậu. Nước biển ấm hơn tự nhiên giữ ít ôxy hòa tan hơn, và khi mức dinh dưỡng tăng lên do các yếu tố như dòng chảy từ nông nghiệp, các vùng thiếu ôxy – còn gọi là vùng "chết" – mở rộng nhanh chóng. Các khu vực ven biển đặc biệt dễ bị ảnh hưởng; số lượng những vùng như vậy đã tăng gấp bốn lần kể từ những năm 1950, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều sinh vật biển phụ thuộc vào mức ôxy ổn định để tồn tại.

Suy thoái sự sống biển

Đa dạng sinh học bị đe dọa nghiêm trọng

Tác động tổng hợp của những yếu tố gây căng thẳng này đã dẫn đến sự suy thoái nghiêm trọng về đa dạng sinh học biển tại châu Âu. Nhiều nhóm loài, đặc biệt là ở khu vực Bắc Đại Tây Dương và biển Baltic, đang đứng trước bờ vực diệt vong. Các báo cáo cảnh báo cho thấy hoạt động của con người đã làm trầm trọng thêm các vấn đề này, đưa biến đổi khí hậu lên hàng đầu trong danh sách những mối đe dọa đối với hệ sinh thái biển – có thể còn nguy hiểm hơn tất cả các yếu tố gây hại khác cộng lại.

Con đường phục hồi

Hy vọng vẫn còn nếu hành động kịp thời

Dù tình hình đang rất nghiêm trọng, nhưng vẫn còn hy vọng. Những chính sách như Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal) đang hướng tới việc phục hồi hệ sinh thái biển thông qua các chiến lược cụ thể, bao gồm mở rộng khu bảo tồn biển lên 30% diện tích biển của châu Âu. Nỗ lực này, kết hợp với các chiến lược thích ứng của EU, nhằm đối phó với hàng loạt thách thức do biến đổi khí hậu gây ra. Việc giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy các thực hành bền vững có thể mở đường cho sự hồi sinh tích cực của các môi trường biển.

Kết luận: Hành động khẩn cấp

Giải pháp cấp bách để cứu đại dương

Quỹ đạo hiện tại của “bộ ba tử thần” đang đặt ra những thách thức khổng lồ, đòi hỏi phải có hành động khẩn cấp và phối hợp đồng bộ. Mặc dù tác động của biến đổi khí hậu lên đời sống biển sẽ cần thời gian để khắc phục, nhưng việc áp dụng các chiến lược quản lý hiệu quả có thể tăng cường khả năng phục hồi của hệ sinh thái. Ban hành các chính sách môi trường nghiêm ngặt và thực hiện các biện pháp bảo tồn sáng tạo là chìa khóa để đảm bảo rằng các hệ sinh thái biển vẫn có thể tồn tại và phát triển trong một thế giới đang nóng lên.