Vào một đêm trời quang mây tạnh năm 1994, trận động đất gây mất điện ở Los Angeles đã hé lộ một điều đáng kinh ngạc với nhiều người dân: Dải Ngân Hà.
Bị che khuất trong nhiều thập kỷ bởi tình trạng ô nhiễm ánh sáng lan rộng của thành phố, dải sáng của thiên hà đã trở thành cảnh tượng đáng kinh ngạc và hiếm có.
Khoảnh khắc này nhấn mạnh một sự thật phũ phàng - sự phụ thuộc của chúng ta vào ánh sáng nhân tạo đang làm che khuất bầu trời đêm, gây ra những tác động sâu sắc đến hệ sinh thái, sức khỏe con người và mối liên hệ văn hóa của chúng ta với vũ trụ.
Ô nhiễm ánh sáng là gì?
Hiệp hội Dark-Sky quốc tế định nghĩa ô nhiễm ánh sáng là “việc sử dụng ánh sáng nhân tạo không phù hợp hoặc quá mức”. Điều này bao gồm:
Chói: Độ sáng quá mức có thể gây khó chịu cho thị giác.
Ánh sáng bầu trời: Ánh sáng nhân tạo làm lu mờ các vì sao, đặc biệt là ở các khu vực đô thị.
Ánh sáng xâm nhập: Ánh sáng không mong muốn hoặc ánh sáng lạc xâm nhập vào các không gian cụ thể.
Lộn xộn: Các nhóm ánh sáng chói quá mức hoặc gây nhầm lẫn.
Chi phí môi trường
Ô nhiễm ánh sáng có tác động sinh thái sâu rộng. Nhiều loài động vật phụ thuộc vào chu kỳ ánh sáng tự nhiên cho các hành vi như di cư, sinh sản và săn mồi. Ví dụ:
Động vật sống về đêm: Môi trường ban đêm bị gián đoạn có thể gây nhầm lẫn cho các loài sống về đêm, ảnh hưởng đến thói quen kiếm ăn và sinh sản của chúng.
Chim di cư: Ánh sáng nhân tạo làm chim mất phương hướng, gây ra va chạm chết người với các tòa nhà hoặc kiệt sức vì nhầm lẫn kéo dài.
Sinh vật biển: Rùa biển, loài dựa vào ánh trăng để dẫn đường đến đại dương sau khi nở, bị đánh lạc hướng bởi ánh sáng nhân tạo ven biển.
Tổn hại cho con người
Con người cũng không tránh khỏi tác động của ánh sáng nhân tạo quá mức. Ánh sáng xanh, thường phát ra từ đèn đường LED, đặc biệt có hại:
Nó ức chế sản xuất melatonin, làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ và làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe mãn tính như mất ngủ, trầm cảm và bệnh tim mạch.
Ánh sáng bầu trời cướp đi mối liên hệ văn hóa và khoa học của chúng ta với các vì sao, khiến chúng ta xa rời bầu trời đêm đầy cảm hứng đã dẫn dắt nền văn minh trong hàng thiên niên kỷ.
Tiến bộ công nghệ: Con dao hai lưỡi
Các công nghệ chiếu sáng hiện đại, đặc biệt là đèn LED, mang lại khả năng tiết kiệm năng lượng đáng kể. Ví dụ, việc thay thế 150.000 đèn đường bằng đèn LED ở Los Angeles đã cắt giảm chi phí năng lượng hơn 60%, tiết kiệm 8 triệu đô la mỗi năm. Tuy nhiên, những tiến bộ này đi kèm với sự đánh đổi:
Chiếu sáng quá mức: Giá cả phải chăng của đèn LED đã dẫn đến việc sử dụng quá mức, với độ sáng không cần thiết tràn vào những khu vực không cần thiết.
Sky Glow: Đèn LED trắng phát ra ánh sáng xanh, tán xạ trong khí quyển và làm ô nhiễm ánh sáng trầm trọng hơn.
Tác động sinh thái: Các bước sóng xanh có tác động lớn hơn đến động vật hoang dã và con người so với các phần khác của quang phổ ánh sáng.
Con đường phía trước
Bất chấp những thách thức, ô nhiễm ánh sáng là một trong những vấn đề môi trường có thể giải quyết được nhiều nhất. Các giải pháp đơn giản, chẳng hạn như che chắn đèn để ngăn chặn phát xạ hướng lên trên và sử dụng đèn LED có tông màu ấm hơn, có thể làm giảm đáng kể độ sáng của bầu trời. Ngoài ra, các thành phố có thể áp dụng các sáng kiến bầu trời tối, chẳng hạn như hạn chế chiếu sáng ngoài trời không cần thiết và khuyến khích thiết kế chiếu sáng có trách nhiệm.
Theo lời của Christopher Kyba từ Trung tâm nghiên cứu khoa học sinh học Đức, việc giảm ô nhiễm ánh sáng là cơ hội để tiết kiệm năng lượng “mà về cơ bản không gây tổn thất cho bất kỳ ai”. Nếu chúng ta hành động ngay bây giờ, chúng ta có thể khôi phục lại màn đêm về đúng vị trí của nó—cho phép cả Trái đất và cư dân của nó phát triển dưới những vì sao.
Light pollution is getting noticeably worse, study confirms
Video by CBC News: The National
