Trong suốt nhiều thế kỷ, con người đã ngước nhìn mặt trăng, dệt nên những câu chuyện về vẻ đẹp và sự huyền bí của nó.

Trong các nền văn hóa, mặt trăng đã là trung tâm của vô số truyền thuyết và huyền thoại, từ những câu chuyện về các vị thần và nữ thần đến những hiện tượng siêu nhiên.

Tuy nhiên, bên cạnh những câu chuyện giàu trí tưởng tượng đó, khoa học lại mang đến một góc nhìn khác, giải thích tầm ảnh hưởng của mặt trăng đối với hành tinh và cuộc sống của chúng ta.

Truyền thuyết về mặt trăng từ khắp nơi trên thế giới

Nhiều nền văn hóa cổ đại có mối liên hệ sâu sắc với mặt trăng, thường gắn liền với các vị thần, thần thoại sáng thế và tín ngưỡng tâm linh. Chẳng hạn, người Hy Lạp có nữ thần Selene, vị thần mặt trăng, cưỡi trên cỗ xe bạc qua bầu trời đêm. Trong thần thoại La Mã, Luna đảm nhận vai trò tương tự, ảnh hưởng đến nông nghiệp và hành vi con người.

Trong văn hóa dân gian Trung Quốc, mặt trăng gắn liền với "Thỏ ngọc", một sinh vật thần thánh được cho là sống trên mặt trăng và không ngừng giã thuốc trường sinh. Truyền thuyết này được tôn vinh trong Tết Trung Thu, khi mọi người dâng bánh trung thu để tỏ lòng kính trọng nữ thần mặt trăng Hằng Nga, người được cho là sống trên mặt trăng sau khi uống thuốc trường sinh.

Các bộ tộc bản địa Mỹ cũng lưu giữ những truyền thuyết về mặt trăng. Một số coi mặt trăng là nguồn dẫn đường trong săn bắn và nông nghiệp. Người Cree tin rằng có một linh hồn mặt trăng mang theo thời tiết lạnh giá trong những giai đoạn nhất định của mặt trăng, trong khi người Inuit tưởng tượng mặt trăng là một thợ săn đuổi theo chị gái mình, mặt trời, trên bầu trời.

Huyền thoại và điều kiêng kỵ về mặt trăng

Mặt trăng cũng là nguồn gốc của nhiều điều mê tín và niềm tin huyền bí. Ý tưởng rằng trăng tròn có thể khiến con người trở nên điên rồ, dẫn đến thuật ngữ "kẻ điên", đã tồn tại từ lâu. Một số người tin rằng các pha của mặt trăng có thể ảnh hưởng đến hành vi con người, bao gồm cả giấc ngủ và tâm trạng. Ngoài ra, còn có những câu chuyện về người sói—con người biến thành sói khi trăng tròn—xuất hiện trong văn hóa dân gian châu Âu suốt nhiều thế kỷ.

Ngay cả ngày nay, nhiều nông dân và người làm vườn vẫn tuân theo truyền thống cổ xưa trồng cây dựa trên lịch mặt trăng. Được gọi là "nông nghiệp theo mặt trăng", truyền thống này cho rằng các pha mặt trăng ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng, với một số nông dân gieo hạt trong giai đoạn trăng non để đạt được kết quả tốt hơn.

Khoa học về sự ảnh hưởng của mặt trăng

Trong khi các huyền thoại và truyền thuyết thường nhấn mạnh những khía cạnh huyền bí của mặt trăng, khoa học lại giải thích tác động thực tế của nó. Mặt trăng chịu trách nhiệm cho một trong những hiện tượng tự nhiên rõ rệt nhất trên trái đất là thủy triều. Lực hấp dẫn của mặt trăng tác động đến các đại dương, tạo ra hiện tượng thủy triều lên và xuống. Sự di chuyển của nước này không chỉ định hình đường bờ biển mà còn đóng vai trò quan trọng trong các hệ sinh thái biển.

Ngoài ra, mặt trăng còn giúp ổn định vòng quay của trái đất, ngăn chặn những biến động cực đoan trong khí hậu. Nếu không có lực ổn định từ mặt trăng, hành tinh của chúng ta sẽ lắc lư nhiều hơn trên trục của nó, dẫn đến những thay đổi mùa nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng lớn đến sự sống trên trái đất.

Về hành vi con người, các nghiên cứu về sự ảnh hưởng của mặt trăng vẫn còn nhiều tranh cãi. Dù một số người cho rằng trăng tròn khiến họ khó ngủ hoặc có hành vi bất thường, bằng chứng khoa học hỗ trợ mối liên kết rõ rệt giữa mặt trăng và hành vi con người vẫn còn hạn chế. Tuy nhiên, chu kỳ của mặt trăng đã được chứng minh có tác động tinh tế đến đời sống hoang dã, từ việc san hô sinh sản vào những đêm trăng tròn đến các loài động vật ăn đêm điều chỉnh hoạt động của mình dựa trên ánh sáng từ mặt trăng.

Sự hấp dẫn hiện đại đối với mặt trăng

Trong những năm gần đây, sự quan tâm đến mặt trăng đã tăng mạnh, được thúc đẩy bởi các sứ mệnh khám phá không gian và nghiên cứu về mặt trăng. Chương trình Artemis của NASA (Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ), chẳng hạn, đang lên kế hoạch đưa các phi hành gia trở lại mặt trăng, mở ra cơ hội cho những khám phá trong tương lai, bao gồm khả năng xây dựng một căn cứ trên mặt trăng. Làn sóng mới của các sứ mệnh mặt trăng này đã khơi dậy lại sự mê hoặc của con người đối với thiên thể đã thu hút sự chú ý của chúng ta hàng nghìn năm qua.

Ngoài du hành vũ trụ, mặt trăng tiếp tục là nguồn cảm hứng trong nghệ thuật, văn học và âm nhạc. Từ những bài thơ cổ đại đến khoa học viễn tưởng hiện đại, mặt trăng vẫn là biểu tượng của sự huyền bí, hy vọng và khám phá.

Mặt trăng từ lâu đã không chỉ là một thiên thể trên bầu trời. Nó đã truyền cảm hứng cho những huyền thoại, định hướng các truyền thống và định hình sự hiểu biết của chúng ta về vũ trụ. Dù qua lăng kính của những truyền thuyết cổ xưa hay khoa học hiện đại, sức hút của mặt trăng đối với trí tưởng tượng của con người là không thể phủ nhận.