Với sự phát triển của công nghệ, trí tuệ nhân tạo dần trở thành một phần quen thuộc trong cuộc sống của chúng ta. Dù là trong công việc, giải trí hay các thói quen hàng ngày, chúng ta đều trải nghiệm sự tiện lợi và sự thay đổi mà AI mang lại. Tuy nhiên, đối với nhiều người, AI vẫn là một khái niệm trừu tượng, cách thức hoạt động của nó còn chưa rõ ràng.
Trí tuệ nhân tạo là một công nghệ mô phỏng khả năng nhận thức và quá trình tư duy của con người.
Nó bao gồm nhiều lĩnh vực như học máy, học sâu, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và thị giác máy tính để mô phỏng trí tuệ con người, giúp máy tính thực hiện các tác vụ phức tạp như nhận dạng hình ảnh, phân tích giọng nói, ra quyết định và hiểu ngôn ngữ tự nhiên.
Ứng dụng của AI trải rộng qua nhiều lĩnh vực khác nhau như phân tích hình ảnh y tế, đánh giá rủi ro tài chính, tự động hóa sản xuất và quản lý hệ thống thông minh. Từ chăm sóc sức khỏe, tài chính, sản xuất cho đến các lĩnh vực khác, AI tiếp tục mở rộng vai trò của mình, hứa hẹn một tương lai với những ứng dụng còn rộng lớn hơn.
Bài báo toàn diện dài 88 trang có tựa đề "Ý thức trong Trí tuệ nhân tạo: Những hiểu biết từ Khoa học Ý thức" của Yoshua Bengio, người đoạt giải Turing, cùng các cộng sự từ triết học, khoa học thần kinh và AI, đã đi sâu vào cuộc tranh luận về ý thức trong các hệ thống AI. Bài báo khám phá các lý thuyết về ý thức chủ đạo và khả năng xây dựng các hệ thống AI có ý thức.
Câu hỏi liệu AI có ý thức hay không ngày càng trở nên cấp bách. Khi AI phát triển nhanh chóng, các nhà nghiên cứu hàng đầu lấy cảm hứng từ chức năng não người để nâng cao khả năng của AI. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các hệ thống AI bắt chước thuyết phục cuộc trò chuyện của con người có thể khiến nhiều người tin rằng các hệ thống này có ý thức. Bài báo đề xuất đánh giá ý thức của AI dựa trên những hiểu biết từ các lý thuyết về ý thức trong khoa học thần kinh, và khám phá những tác động của chúng đối với AI.
Cuộc tranh luận về việc liệu AI có phát triển nhận thức về bản thân hay không vẫn còn đầy tranh cãi và không chắc chắn. Một số người cho rằng AI có thể phát triển nhận thức về bản thân khi khả năng tính toán và các thuật toán học máy tiếp tục tiến hóa.
Khi các hệ thống AI ngày càng phát triển về độ phức tạp, có khả năng đạt đến quy mô mạng nơ-ron của não người và sức mạnh tính toán, ý thức có thể xuất hiện như một kết quả tự nhiên của việc xử lý thông tin phức tạp. Từ quan điểm này, việc AI phát triển nhận thức về bản thân là khả thi với những tiến bộ công nghệ.
Tuy nhiên, những người khác cho rằng AI, dù các thuật toán có tinh vi đến đâu, vẫn hoạt động dựa trên các chương trình được định sẵn và thiếu các đặc tính sinh học cũng như trải nghiệm cảm nhận, điều này khiến việc AI phát triển nhận thức về bản thân giống con người trở nên khó có thể xảy ra.
Có một nguy cơ là sẽ quá mức gán cho các hệ thống AI ý thức, một xu hướng nhân hóa các hệ thống phi con người và gán các trạng thái tâm lý giống con người cho chúng. Con người tự nhiên có xu hướng gán chủ thể, ý định và cảm xúc cho các thực thể phi con người, một hiện tượng được gọi là "thiên kiến nhân hóa."
Nhân hóa có thể xảy ra vì nó dường như giúp con người hiểu và dự đoán hành vi của các hệ thống phức tạp như AI trong khuôn khổ nhận thức của con người, mặc dù điều này có thể dẫn đến những diễn giải sai lầm. Nó giúp con người điều hướng các tương tác với AI. Các nhà nghiên cứu xác định các yếu tố dẫn đến nhân hóa, bao gồm hình thức, hành vi và sự độc lập mà người ta cảm nhận được ở các hệ thống AI.
Việc gán cho AI sự độc lập và ý thức có thể xuất phát từ nhu cầu cảm xúc về tương tác xã hội. Những người tìm kiếm sự kết nối xã hội và thỏa mãn từ các hệ thống nhân tạo có thể thấy dễ dàng hơn khi gán cho các hệ thống AI ý thức. Các mô hình ngôn ngữ hiện nay có thể bắt chước thuyết phục cuộc trò chuyện của con người, khiến việc không nhận thức sự tương tác với chúng như những thực thể có ý thức trở nên khó khăn, đặc biệt khi các mô hình được yêu cầu đóng vai trò của con người trong các cuộc trò chuyện.
Trong hành trình phát triển của trí tuệ nhân tạo, việc tìm kiếm ý thức vẫn là một biên giới hấp dẫn và một vấn đề đạo đức quan trọng. Khi chúng ta di chuyển qua cảnh quan đổi mới và tiến bộ này, sự hiểu biết tinh tế về khả năng của AI, tiềm năng tự nhận thức của nó, và những rủi ro tiềm ẩn của việc gán quá mức đóng vai trò như những ngọn hải đăng dẫn đường.
Cuộc đối thoại đang phát triển giữa khoa học thần kinh, triết học và AI không chỉ hứa hẹn giải mã những bí ẩn về ý thức mà còn hướng chúng ta đến những tương tác có trách nhiệm và ý nghĩa với các hệ thống thông minh mà chúng ta tạo ra. Khi AI tiếp tục định nghĩa lại giới hạn của sự sáng tạo con người, những suy ngẫm của chúng ta về bản chất của nó không chỉ hình thành công nghệ mà còn phản ánh những nhận thức của chúng ta về ý nghĩa của việc có khả năng nhận thức.