Sứa, những sinh vật biển cổ đại này, có vẻ mỏng manh, nhưng sức sống và đặc điểm sinh học của chúng thực sự đáng kinh ngạc.
Sứa thuộc ngành thích ty bào và là một trong những sinh vật lâu đời nhất trên Trái Đất, xuất hiện ở đại dương cách đây hơn 500 triệu năm.
Mặc dù có cấu trúc cơ thể đơn giản, chủ yếu bao gồm nước, nhưng sứa đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Hôm nay, chúng ta hãy cùng khám phá một số sự thật thú vị về sứa.
1. Sứa chủ yếu là nước
Sứa bao gồm hơn 95% là nước. Trong khi đó, cơ thể con người chỉ có khoảng 60% là nước.
Hàm lượng nước cao này khiến sứa gần như "trong suốt" và gần như không thể phân biệt được chúng khi bơi trong đại dương. Cấu trúc "ô" là bộ phận chính của cơ thể, chịu trách nhiệm kiểm soát độ nổi và chuyển động, trong khi các chân của chúng có chức năng săn mồi và phòng thủ.
2. Sứa không có não
Thật ngạc nhiên, sứa không có não. Mặc dù chúng có thể cảm nhận những thay đổi của môi trường và phản ứng lại, nhưng sứa không có hệ thần kinh trung ương. Mô thần kinh của chúng được gọi là "mạng lưới thần kinh", trải dài khắp cơ thể.
Mạng lưới thần kinh này giúp chúng phản ứng với các kích thích bên ngoài, chẳng hạn như bơi lội, săn mồi và tránh nguy hiểm. Nói một cách đơn giản, sứa hoạt động giống như những sinh vật được điều khiển bởi một chương trình; hành động của chúng được điều phối bởi các tế bào thần kinh trải rộng khắp cơ thể, thay vì được chỉ đạo bởi não.
3. "Nọc độc" của sứa
Các xúc tu của sứa chứa nhiều tế bào châm chích nhỏ gọi là "cnidocytes", là vũ khí chính để phòng thủ và săn mồi. Các tế bào châm chích này có thể giải phóng một loại độc tố mạnh để bắt con mồi hoặc chống lại động vật ăn thịt.
Khi chạm vào, các tế bào châm chích sẽ được kích hoạt và nhanh chóng giải phóng độc tố, khiến con mồi bất động. Hiệu lực của nọc độc của sứa thay đổi rất nhiều giữa các loài, một số loài sứa sở hữu độc tố có khả năng gây hại nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong cho con người. Ví dụ nổi tiếng nhất là sứa hộp, nọc độc của chúng có thể gây ngừng tim trong thời gian ngắn.
4. Vòng đời
Vòng đời của sứa đầy biến đổi, bao gồm bốn giai đoạn chính: hợp tử, ấu trùng, medusa (sứa trưởng thành) và polyp. Sứa có vòng đời cực kỳ phức tạp và một số loài thậm chí có thể "tái sinh" để trở lại trạng thái trẻ hơn.
Hiện tượng tái sinh này thường xảy ra sau này trong vòng đời của sứa, khi kích thước và vòng đời của nó bước vào trạng thái tuần hoàn, cho phép nó "đảo ngược tuổi tác" và trở lại giai đoạn ấu trùng. Đặc điểm sinh học này khiến chúng có khả năng thích nghi cao trong quá trình tiến hóa.
5. Sứa hầu như không cần thức ăn
Cấu trúc cơ thể của sứa khiến chúng trở thành loài săn mồi cực kỳ hiệu quả. Chúng bắt các sinh vật phù du nhỏ, chẳng hạn như tôm phù du, ấu trùng cá và thậm chí cả các loài sứa nhỏ khác, bằng xúc tu của chúng.
Sứa không nhai thức ăn mà thay vào đó kéo con mồi vào khoang dạ dày, nơi dịch tiêu hóa phân hủy thức ăn. Trong quá trình này, sứa cần rất ít năng lượng để săn mồi vì độc tố và phương pháp săn mồi của chúng khiến việc bắt thức ăn trở nên cực kỳ hiệu quả.
6. Đời sống "bầy đàn" của sứa
Mặc dù sứa có vẻ là loài sống đơn độc, nhưng đôi khi chúng lại tụ thành bầy lớn. Những bầy này, được gọi là "bông sứa nở rộ" hoặc "chuỗi sứa", có thể tạo nên cảnh tượng đồ sộ và tuyệt đẹp dưới đại dương.
Các bông sứa nở rộ thường bao gồm hàng nghìn con sứa, cùng nhau trôi dạt trên bề mặt đại dương. Hành vi bầy đàn này không chỉ giúp sứa tìm kiếm thức ăn trên khắp các khu vực rộng lớn mà còn giúp chúng chống lại những kẻ săn mồi tốt hơn.
7. Phân bố toàn cầu
Sứa sinh sống ở hầu hết các đại dương trên Trái Đất. Cho dù ở vùng biển nhiệt đới ấm áp hay vùng nước lạnh giá vùng cực, sứa đều có thể sống sót.
Chúng có khả năng thích nghi cao với những thay đổi của môi trường và có thể phát triển trong nhiều điều kiện khác nhau. Hơn nữa, sứa có phạm vi phân bố rộng rãi và một số loài thậm chí có thể trôi dạt vào bờ, trở thành mối nguy hiểm cho con người.
Cấu trúc đơn giản và hành vi phức tạp của sứa khiến chúng trở nên vô cùng có giá trị cho nghiên cứu. Bằng cách hiểu được những sự thật hấp dẫn này, chúng ta không chỉ có thể hiểu rõ hơn về vai trò sinh thái của chúng mà còn phát triển sự tôn trọng sâu sắc hơn đối với những sinh vật biển bí ẩn này.
