Khi nghe đến từ “đất ngập nước”, bạn có thể nghĩ đến những vùng nước đục hay những bụi lau sậy rậm rạp. Nhưng đất ngập nước không chỉ là những mảnh đất sũng nước—chúng là một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất trên Trái Đất.

Từ ếch, chim, hải ly đến cả hổ, vô số loài động vật phụ thuộc vào đất ngập nước để kiếm ăn, trú ẩn và sinh sản. Thế nhưng, những môi trường sống này đang biến mất với tốc độ đáng báo động.

Nếu chúng ta không hành động, chúng ta không chỉ đánh mất những loài động vật độc đáo mà còn đánh mất cả những lợi ích mà hệ sinh thái này mang lại cho con người.

Đất Ngập Nước Là Gì?

Đất ngập nước là những khu vực mà nước bao phủ đất hoàn toàn hoặc theo mùa. Chúng bao gồm đầm lầy, bãi bồi, vùng trũng than bùn và các đồng bằng ngập lũ. Hệ sinh thái này có mặt trên mọi châu lục trừ Nam Cực và vô cùng đa dạng. Tùy nơi, đất ngập nước có thể là nhà của cá sấu, rái cá, hồng hạc hay thậm chí những loài mèo hoang như mèo câu cá. Đất ngập nước hoạt động như bộ lọc tự nhiên, làm sạch nước và đóng vai trò như lớp đệm chống lũ.

Đất Ngập Nước – Nơi Sống Cốt Yếu Của Nhiều Loài

Đất ngập nước vô cùng quan trọng đối với sự sống còn của nhiều loài động vật. Chim di cư dừng lại ở đây để nghỉ và nạp năng lượng. Lưỡng cư như ếch và kỳ giông cần môi trường ẩm để sinh sản và phát triển. Các loài thú như hải ly hay muskrat xây tổ trong các vùng đất ngập nước, tận dụng nguồn nước và thực vật để bảo vệ và nuôi dưỡng bản thân.

Theo Công ước Ramsar—một hiệp ước quốc tế về bảo vệ đất ngập nước—hơn 40% loài trên thế giới sống và sinh sản trong hệ sinh thái này. Khi môi trường sống bị phá hủy, các loài hoặc chết dần, hoặc bị buộc phải di chuyển đến nơi không phù hợp với nhu cầu sinh tồn của chúng.

Những Mối Đe Dọa Đối Với Đất Ngập Nước Trên Toàn Cầu

Thật không may, đất ngập nước nằm trong số các hệ sinh thái bị đe dọa nhiều nhất. Chúng thường bị khai thác hoặc san lấp để phục vụ nông nghiệp, xây dựng hay các dự án hạ tầng. Ô nhiễm từ thuốc trừ sâu và chất thải công nghiệp cũng làm suy yếu đất ngập nước, khiến môi trường trở nên độc hại đối với động vật.

Biến đổi khí hậu làm mọi thứ trở nên phức tạp hơn. Nhiệt độ tăng và lượng mưa thất thường phá vỡ sự cân bằng nước mong manh vốn duy trì sự sống của đất ngập nước. Hạn hán khiến chúng khô cạn, trong khi lũ lụt có thể làm xói mòn hoặc thay đổi toàn bộ cảnh quan.

Những Loài Động Vật Đang Bị Đe Dọa

Sự biến mất của đất ngập nước đẩy vô số loài động vật vào nguy cơ tuyệt chủng. Ví dụ, sếu Trumpet—từng cận kề tuyệt chủng—phụ thuộc hoàn toàn vào đất ngập nước để làm tổ. Hà mã lùn Tây Phi sống ở các đầm lầy và vùng nước nông, hiện được xếp vào nhóm nguy cấp. Lưỡng cư đặc biệt dễ tổn thương vì chúng nhạy cảm với độ ẩm và chất lượng nước. Ngay cả các loài săn mồi đầu bảng như hổ Bengal ở Sundarbans cũng dựa vào đất ngập nước ven biển để săn mồi và giữ lãnh thổ.

Đất Ngập Nước Và Đa Dạng Sinh Học

Đa dạng sinh học—sự phong phú các dạng sống trong một khu vực—ở đất ngập nước thường cao hơn ở rừng hay đồng cỏ lân cận. Lý do là vì đất ngập nước cung cấp nhiều vi môi trường và nguồn thức ăn khác nhau. Thực vật thủy sinh, côn trùng, giáp xác, cá, chim và thú đều tương tác trong một mạng lưới sống phức tạp. Chỉ cần phá vỡ một mắt xích nhỏ cũng có thể gây hiệu ứng dây chuyền lên toàn bộ hệ sinh thái.

Lợi Ích Của Đất Ngập Nước Với Con Người

Bảo vệ đất ngập nước không chỉ giúp động vật mà còn giúp chúng ta. Đất ngập nước lọc sạch nước bằng cách giữ lại chất ô nhiễm, giảm nhu cầu cho các hệ thống xử lý đắt đỏ. Chúng cũng đóng vai trò như “tấm khiên tự nhiên” chống lũ, hấp thụ lượng mưa dư thừa và giảm thiệt hại do bão. Ngoài ra, nhiều vùng đất ngập nước còn hỗ trợ kinh tế địa phương thông qua đánh bắt cá, du lịch và các nghề thủ công truyền thống.

Nỗ Lực Toàn Cầu Bảo Vệ Đất Ngập Nước

Trên toàn thế giới, nhiều tổ chức và chính phủ đang nỗ lực bảo tồn đất ngập nước. Công ước Ramsar (Công ước về các vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế) đã công nhận hơn 2.400 khu đất ngập nước quan trọng, với diện tích hơn 250 triệu hecta.

Tại Hoa Kỳ, Chương trình Bảo Tồn Đất Ngập Nước hỗ trợ tài chính cho các chủ đất muốn phục hồi hệ sinh thái này.

Ở Trung Quốc, những chiến dịch bảo vệ vùng đồng bằng sông Hoàng Hà và khôi phục đất ngập nước tại lưu vực sông Dương Tử cũng mang lại nhiều kết quả đáng khích lệ.

Bạn Có Thể Làm Gì?

Bạn không cần là nhà khoa học hay nhà hoạch định chính sách để đóng góp. Dưới đây là vài hành động nhỏ nhưng hữu ích:

• Ủng hộ các tổ chức bảo tồn đất ngập nước.

• Tránh sử dụng các sản phẩm góp phần phá hủy đất ngập nước, như dầu cọ không bền vững.

• Tham gia các hoạt động dọn rác hoặc phục hồi môi trường địa phương.

• Chia sẻ thông tin để nâng cao nhận thức cộng đồng.

• Khuyến khích các nhà lãnh đạo ủng hộ các chính sách bảo tồn.

Hướng Đến Tương Lai

Nếu chúng ta muốn các thế hệ tương lai còn được nghe tiếng chim đầm lầy hay nhìn thấy rùa phơi nắng bên bờ nước, chúng ta phải hành động ngay từ bây giờ. Đất ngập nước không phải là vùng đất hoang vô dụng; chúng là những hệ thống sống động, tràn đầy sự sống vượt xa những gì mắt thường có thể nhìn thấy.

Kết Luận: Liệu Bạn Sẽ Chung Tay?

Đất ngập nước là trái tim của đa dạng sinh học. Chúng mang đến nơi cư trú, thức ăn và chỗ trú ẩn an toàn cho vô số loài động vật. Sự tồn tại của chúng gắn liền với chính chúng ta. Bạn có muốn trở thành một phần của nỗ lực bảo vệ chúng?

Hãy cùng nhau bảo vệ hành tinh—bắt đầu từ từng vùng đất ngập nước. Hôm nay bạn có thể làm điều gì để giúp đỡ những loài vật đang phụ thuộc vào hệ sinh thái quý báu này?