Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo đã bắt đầu chuyển đổi các ngành công nghiệp, từ chăm sóc sức khỏe sang tài chính. Nhưng một lĩnh vực mà AI đặc biệt chú ý đến là thế giới nghệ thuật.

Những bức tranh do AI tạo ra đã thu hút được sự chú ý đáng kể trong những năm gần đây, với một số tác phẩm được bán với giá cực kỳ hấp dẫn tại các cuộc đấu giá.

Điều này khiến nhiều người tự hỏi: liệu AI có thay thế nghệ sĩ con người trong tương lai? Mặc dù ý tưởng này có vẻ xa vời với một số người, nhưng việc xem xét những tác động của sự hiện diện ngày càng tăng của AI trong thế giới sáng tạo là điều đáng giá.

Hiểu về AI trong nghệ thuật

Các công cụ nghệ thuật được điều khiển bởi AI đã trở nên ngày càng tinh vi. Các mô hình học máy như DALL·E của OpenAI, DeepDream của Google và Artbreeder có thể tạo ra những hình ảnh ngoạn mục dựa trên các lời nhắc văn bản đơn giản hoặc hình ảnh có sẵn. Các hệ thống này sử dụng mạng nơ-ron sâu để phân tích các tập dữ liệu tác phẩm nghệ thuật khổng lồ và tìm hiểu các sắc thái của phong cách, màu sắc, bố cục và kết cấu. Với những khả năng như vậy, AI có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật ấn tượng về mặt thị giác và thường không thể phân biệt được với những tác phẩm do con người tạo ra.

Nhưng một bức tranh được "tạo ra" bởi máy móc có nghĩa là gì? Không giống như một nghệ sĩ con người có ý định, cảm xúc và trải nghiệm ảnh hưởng đến tác phẩm của họ, AI không "cảm nhận" được tác phẩm nghệ thuật mà nó tạo ra. Thay vào đó, nó hoạt động dựa trên các thuật toán và dữ liệu. Vậy nên, mặc dù sản phẩm có thể hấp dẫn về mặt thị giác, nhưng nó có thể thiếu chiều sâu, tính kể chuyện và trải nghiệm chủ quan mà các nghệ sĩ con người thường truyền tải vào tác phẩm của họ. Liệu khoảng cách này có thể được thu hẹp?

Vai trò của AI như một công cụ, không phải sự thay thế

Mặc dù ý tưởng AI thay thế nghệ sĩ con người có thể là một tiêu đề hấp dẫn, nhưng sẽ chính xác hơn nếu xem AI như một công cụ mạnh mẽ giúp nâng cao khả năng sáng tạo của con người. Cũng giống như nhiếp ảnh không loại bỏ hội họa mà tạo ra những con đường mới cho biểu đạt nghệ thuật, AI có thể được tích hợp vào quá trình sáng tạo nghệ thuật để tạo ra ý tưởng, truyền cảm hứng cho những hướng đi mới, và thậm chí hỗ trợ những khía cạnh tẻ nhạt của việc sáng tạo nghệ thuật.

Ví dụ, AI có thể giúp các nghệ sĩ khám phá những phong cách mới hoặc tạo ra hàng ngàn tác phẩm tiềm năng chỉ trong một phần nhỏ thời gian so với con người. Nghệ sĩ có thể sử dụng các tác phẩm do AI tạo ra làm điểm khởi đầu hoặc phác thảo, điều chỉnh và tinh chỉnh chúng để phản ánh tầm nhìn của riêng họ. Bằng cách này, AI hoạt động như một cộng tác viên, cung cấp những góc nhìn mới và mở rộng ranh giới của những gì có thể trong lĩnh vực nghệ thuật kỹ thuật số.

Giá trị độc đáo của sự sáng tạo của con người

Ngay cả khi AI tiếp tục phát triển, vẫn có một điều gì đó vốn không thể thay thế trong sự sáng tạo của con người. Nghệ thuật không chỉ đơn thuần là sản phẩm cuối cùng; mà là về quá trình - sự đấu tranh, khám phá và những quyết định được đưa ra trong suốt quá trình. Các nghệ sĩ con người mang đến cho tác phẩm của họ một nét riêng tư, đầy cảm xúc mà máy móc không thể sao chép được. Một bức tranh có thể đẹp, nhưng câu chuyện đằng sau nó, hành trình của nghệ sĩ và những cảm xúc dẫn đến sự sáng tạo của nó mới là điều làm nên ý nghĩa sâu sắc của nghệ thuật.

Hãy xem xét các tác phẩm của những nghệ sĩ như Van Gogh hay Picasso, cuộc sống cá nhân và những đấu tranh của họ được đan xen một cách tinh tế vào kết cấu nghệ thuật của họ. Những sắc thái này tạo nên những tầng sâu vượt ra ngoài phạm vi thẩm mỹ. Một AI, dù tiên tiến đến đâu, cũng không thể sao chép sự tương tác phức tạp giữa cảm xúc, trải nghiệm và ý định này.

Tác động của AI lên thị trường nghệ thuật

Sự trỗi dậy của nghệ thuật do AI tạo ra cũng đang làm rung chuyển thị trường nghệ thuật truyền thống. Năm 2018, một bức chân dung do AI tạo ra có tên là Edmond de Belamy đã được bán đấu giá với giá hơn 432.000 đô la, làm dấy lên những cuộc tranh luận về giá trị của nghệ thuật do AI tạo ra. Liệu một bức tranh do máy móc tạo ra có cùng giá trị văn hóa và tài chính như một bức tranh do một nghệ sĩ nổi tiếng tạo ra hay không?

Các nhà phê bình cho rằng nghệ thuật AI thiếu những phẩm chất vô hình vốn mang lại giá trị cho nghệ thuật do con người tạo ra. Tuy nhiên, một số nhà sưu tập và nhà đầu tư lại coi các tác phẩm do AI tạo ra là tương lai của nghệ thuật. Như với bất kỳ công nghệ mới nổi nào, giá trị tài chính và văn hóa của nghệ thuật AI sẽ được định hình bởi nhận thức đang phát triển của thị trường. Nếu các tác phẩm do AI tạo ra ngày càng tinh vi, liệu chúng ta có thể thấy một tương lai mà sự khác biệt giữa nghệ thuật do con người tạo ra và nghệ thuật do máy móc tạo ra sẽ mờ nhạt đi?

Đạo đức và tính xác thực của nghệ thuật AI

Một khía cạnh quan trọng khác của cuộc tranh luận này xoay quanh đạo đức và tính xác thực. Khi AI được sử dụng để tạo ra nghệ thuật, ai sở hữu bản quyền? Người tạo ra phần mềm? Người dùng đã gợi ý cho AI? Hay có lẽ không ai cả? Hiện tại, khuôn khổ pháp lý xung quanh các tác phẩm do AI tạo ra còn mơ hồ, và nó đặt ra những câu hỏi quan trọng về sở hữu trí tuệ, quyền tác giả và tính nguyên bản.

Hơn nữa, một số người cho rằng nghệ thuật do AI tạo ra làm suy yếu chính ý tưởng về nghệ thuật như một sự phản ánh trải nghiệm của con người. Nếu một cỗ máy là người tạo ra tác phẩm, liệu nó có còn mang cùng ý nghĩa hay tầm quan trọng văn hóa hay không? Mặc dù AI có thể mô phỏng các phong cách nghệ thuật, nhưng nó lại thiếu những trải nghiệm sống động định hình nên nghệ thuật của con người. Theo nghĩa này, nghệ thuật không chỉ là một sản phẩm - nó là cuộc trò chuyện giữa người sáng tạo, khán giả và bối cảnh mà tác phẩm tồn tại.

AI như một sự mở rộng của trí tưởng tượng con người

Thay vì lo sợ AI là mối đe dọa đối với sự sáng tạo của con người, chúng ta nên xem xét tiềm năng của nó như một công cụ mở rộng chân trời nghệ thuật của chúng ta. Điều quan trọng cần nhớ là máy móc, về bản chất, là sự mở rộng kiến ​​thức và khả năng của con người. Cũng như máy ảnh không thay thế họa sĩ, AI không nên được coi là sự thay thế cho các nghệ sĩ. Thay vào đó, nó có thể là một con đường để khám phá những hình thức biểu đạt mới, phá vỡ những ranh giới truyền thống và thúc đẩy trí tưởng tượng.

Khi công nghệ AI phát triển, rất có thể các nghệ sĩ sẽ tiếp tục thử nghiệm và kết hợp những công cụ này vào tác phẩm của họ. Tương lai của nghệ thuật có thể không được định nghĩa bởi sự tiếp quản của máy móc, mà bởi sự hợp tác giữa sự sáng tạo của con người và đổi mới công nghệ.

Vậy, liệu AI có thay thế nghệ sĩ con người không? Câu trả lời ngắn gọn là không. AI có tiềm năng cách mạng hóa cách sáng tạo và trải nghiệm nghệ thuật, nhưng nó thiếu chiều sâu cảm xúc và trải nghiệm chủ quan mà nghệ sĩ con người mang lại cho tác phẩm của họ. Thay vì thay thế sự sáng tạo của con người, AI mang đến cho nghệ sĩ những khả năng mới cho sự hợp tác, thử nghiệm và cảm hứng.

Tương lai của nghệ thuật không phải là việc máy móc vượt qua sự sáng tạo của con người; mà là cách con người và AI có thể hợp tác để khai phá những hình thức biểu đạt nghệ thuật hoàn toàn mới.