Bạn đã bao giờ đọc xong một cuốn sách mà ước gì mình có thể sống thêm một chút trong thế giới của nó chưa? Có thể đó là một khu rừng huyền bí, một thành phố tương lai, hay một thị trấn nhỏ đầy những nhân vật khó quên.
Chúng ta đều thích thoát khỏi thực tại đôi khi, và những thế giới hư cấu được xây dựng khéo léo chính là cánh cửa đưa ta đến điều đó. Nhưng điều gì khiến những nơi tưởng tượng ấy lại trở nên sống động đến vậy?
Và làm thế nào để chúng ta có thể tạo ra một thế giới như thế chỉ bằng ngôn từ? Hãy cùng khám phá nghệ thuật xây dựng thế giới (world-building) qua việc viết nên câu chuyện của riêng mình.
Bắt Đầu Với Một Nền Tảng Vững Chắc
Mọi thế giới hư cấu đều cần một nền tảng vững chắc, và điều đó bắt đầu từ bối cảnh. Chúng ta đang ở đâu? Một vương quốc sa mạc? Một thị trấn tuyết trên núi? Hay một thành phố bay trên mây? Là người viết, chúng ta cần xác định loại không gian mình muốn tạo ra và lý do vì sao. Điều này bao gồm việc suy nghĩ về khí hậu, địa hình, trình độ công nghệ và thời đại. Ví dụ, J.R.R. Tolkien đã xây dựng Trung Địa (Middle-earth) với bản đồ, ngôn ngữ, và cả lịch sử đằng sau từng ngọn núi và dòng sông. Chúng ta không cần đi xa đến thế ngay từ đầu, nhưng phải có một hình ảnh rõ ràng trong tâm trí về thế giới mình đang viết.
Xây Dựng Văn Hóa, Không Chỉ Là Phong Cảnh
Một thế giới không chỉ là nơi chốn mà nó còn là cách con người sinh sống. Họ ăn gì? Mặc ra sao? Tin vào điều gì? Ăn mừng những gì? Văn hóa chính là linh hồn của bối cảnh. Hãy nghĩ đến những cầu thang lơ lửng trong tiểu thuyết giả tưởng, hay các hệ thống trường học đặc biệt trong thế giới phép thuật – đó là những chi tiết giúp thế giới có bản sắc riêng, chứ không chỉ là phông nền cho câu chuyện. Chúng ta có thể tạo nên văn hóa bằng cách nghĩ về truyền thống, vai trò xã hội, nghề nghiệp và nhịp sống hằng ngày.
Tạo Ra Luật Lệ – Rồi Phá Vỡ Chúng
Nếu trong thế giới của bạn có phép thuật, khoa học tiên tiến hoặc yếu tố phi thường, chúng cần có quy tắc rõ ràng. Người ta có thể bay không? Trong điều kiện nào? Du hành thời gian có thể thực hiện được không? Cái giá phải trả là gì? Luật lệ giúp thế giới trở nên logic và đáng tin. Khi đã đặt ra quy tắc, bạn có thể tạo ra kịch tính và bất ngờ bằng cách để nhân vật phá vỡ hoặc bẻ cong chúng. Độc giả rất thích khi một thế giới vừa chân thực lại vừa có thể khiến họ ngạc nhiên.
Dùng Nhân Vật Để Thể Hiện Thế Giới
Thay vì giải thích tất cả bằng lời kể, hãy cho thế giới hiện lên qua hành động của nhân vật. Một cô gái chạy qua khu chợ có thể giúp độc giả biết người dân ăn gì, mặc gì, trao đổi ra sao. Một cậu bé nhìn lên bầu trời đầy sao có thể hé lộ niềm tin hoặc ước mơ của thế giới đó. Chúng ta không cần “kể hết” mọi thứ cùng lúc – hãy để độc giả khám phá dần dần qua hành động, suy nghĩ và đối thoại hằng ngày của nhân vật.
Ngôn Từ Quan Trọng Hơn Ta Nghĩ
Ngôn ngữ chính là công cụ tạo nên bầu không khí của thế giới. Những câu ngắn, sắc bén khiến thế giới có cảm giác lạnh lẽo, căng thẳng. Trong khi đó, ngôn từ mềm mại, thi vị lại khiến khung cảnh trở nên huyền ảo, mộng mơ.
Ngay cả tên gọi cũng góp phần định hình cảm xúc. Một nơi tên là “Hẻm U Ám (Grim Hollow)” sẽ mang cảm giác khác hẳn với “Cánh Đồng Ánh Dương (Sunridge Meadow)”.
Chúng ta có thể dùng tên, hội thoại và giọng văn để tô đậm bản sắc thế giới mà không cần mô tả dài dòng.
Tính Nhất Quán – Bí Quyết Thành Công
Dù thế giới của bạn kỳ ảo đến đâu, nó vẫn cần nhất quán. Nếu trong một chương, nhân vật “không biết bơi”, nhưng vài trang sau lại “bơi như cá”, độc giả sẽ cảm thấy khó hiểu.
Hãy ghi chú rõ ràng những chi tiết bạn đã tạo ra: điều gì được phép, điều gì bị cấm, thế giới vận hành ra sao. Giữ một cuốn sổ tay hoặc “cẩm nang thế giới” là cách tuyệt vời để không mâu thuẫn, đặc biệt nếu bạn đang viết truyện dài hoặc nhiều phần.
Hãy Khiến Thế Giới Của Bạn Có Ý Nghĩa
Cốt lõi của một thế giới hư cấu tuyệt vời không chỉ là vẻ ngoài, mà là ý nghĩa đằng sau nó. Có thể đó là nơi con người học cách tin tưởng trở lại. Hoặc là một thành phố đang hồi sinh sau thảm họa. Thế giới nên phản chiếu cảm xúc, chủ đề và sự trưởng thành của nhân vật. Khi chúng ta tạo ra một thế giới có mục đích – không chỉ để làm nền, nó sẽ đọng lại mãi trong tâm trí độc giả.
Sẵn Sàng Xây Dựng Thế Giới Của Riêng Bạn?
Bạn đã bao giờ muốn viết một câu chuyện chỉ để khám phá thế giới mình tưởng tượng ra chưa? Bạn sẽ tạo nên nơi nào – một ngôi làng yên bình trong rừng hay một thành phố khoa học viễn tưởng nhộn nhịp?
Chúng mình rất muốn nghe ý tưởng của bạn! Hãy cùng nhau giữ ngọn lửa kể chuyện luôn rực cháy – từng con chữ một. Bởi vì, nếu ta có thể mơ về nó, ta có thể viết nên nó, và nếu ta viết đủ hay, người khác cũng có thể sống trong thế giới ấy cùng ta.
