Lần đầu tiên tôi thử một chiếc burger chay, tôi đã phải kiểm tra lại nhãn mác. Nó xèo xèo như thật, chảy máu như thật, và, thành thật mà nói, nó thậm chí còn đánh lừa cả người bạn ăn thịt của tôi. "Nó lành mạnh hơn, phải không?" anh ấy hỏi, cắn thêm một miếng. Tôi không chắc lắm—nhưng vẫn gật đầu.

Đó là chuyện của ba năm trước. Ngày nay, các sản phẩm từ Impossible Foods, Beyond Meat và nhiều thương hiệu khác đã có mặt ở khắp mọi nơi, từ chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh đến quầy đồ ăn đông lạnh. Chúng đã trở nên phổ biến. Nhưng đâu đó trên hành trình đó, một câu hỏi mới lại nảy sinh - không phải "Nó có vị như thịt không?" mà là "Liệu nó có tốt cho tôi không?"

Thực sự có gì trong thịt thực vật?

Hãy bắt đầu với những điều cơ bản. Chúng không chỉ là rau củ nghiền nát được tạo thành miếng chả. Hầu hết các loại thịt thực vật hàng đầu đều là sản phẩm được chế biến công nghệ cao, làm từ các thành phần như:

• Protein đậu nành hoặc đậu Hà Lan cô lập

• Dầu dừa và dầu hướng dương tinh luyện

• Methylcellulose (một chất kết dính cũng được sử dụng trong thuốc nhuận tràng)

• Hương liệu tự nhiên, chiết xuất men và các chất tăng cường khác

Điều này không hẳn là xấu. Khoa học thực phẩm đã có những bước tiến dài, và sự đổi mới đã cho phép các công ty này mô phỏng kết cấu, hương vị và độ mọng nước của thịt mà không cần sử dụng các sản phẩm từ động vật. Nhưng điều này cũng đồng nghĩa với việc các sản phẩm này được chế biến cực kỳ kỹ lưỡng - giống như nước ngọt hay đồ ăn nhẹ đóng gói. Và đây là điều đáng lưu ý: chỉ vì một thứ gì đó có nguồn gốc thực vật không có nghĩa là nó tự động bổ dưỡng.

Vấn đề dinh dưỡng không ai nhắc đến

Hầu hết mọi người đều tìm đến thịt thực vật vì nghĩ rằng đó là một "sự thay thế lành mạnh hơn". Nhưng hãy cùng xem điều đó thực sự có nghĩa là gì.

1. Hàm lượng natri: Nhiều loại burger thực vật chứa 300–500 mg natri mỗi miếng. Con số này chiếm tới 20% lượng khuyến nghị hàng ngày của bạn—trước cả khi bạn thêm gia vị hoặc bánh mì.

2. Hàm lượng protein: Tin tốt là gì? Những sản phẩm này thường có hàm lượng protein tương đương với thịt, cung cấp 18–20 gram mỗi khẩu phần. Nhược điểm là gì? Protein đến từ các chất phân lập, không phải thực phẩm nguyên chất, điều này có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn hấp thụ.

3. Phụ gia và dầu: Để tái tạo cảm giác béo ngậy của thịt động vật, các nhà sản xuất thường thêm dầu tinh luyện, giúp tăng cường độ béo ngậy bão hòa. Một số sản phẩm thậm chí còn có hàm lượng tương đương với thịt mà chúng thay thế.

4. Chất xơ và vi chất dinh dưỡng: Trừ khi được bổ sung, thịt thực vật thường thiếu các chất dinh dưỡng quan trọng có trong chế độ ăn uống đa dạng, chẳng hạn như sắt ở dạng dễ hấp thụ nhất, vitamin B12 và kẽm.

Tóm lại, nếu lý do bạn chuyển sang chế độ ăn này là vì sức khỏe, bạn cần xem xét kỹ hơn biểu tượng thực vật trên nhãn.

Nhưng chẳng phải điều này tốt hơn cho hành tinh sao?

Chắc chắn rồi. Xét về mặt môi trường, thịt thực vật là một thắng lợi to lớn.

Theo một nghiên cứu năm 2022 được công bố trên tạp chí Nature Food, việc sản xuất các sản phẩm thay thế thịt thực vật sử dụng ít hơn tới 90% đất và nước, đồng thời thải ra ít hơn 30–90% khí nhà kính so với chăn nuôi truyền thống. Điều này rất đáng kể, đặc biệt là khi ngành thực phẩm chiếm hơn một phần tư lượng khí thải toàn cầu.

Nếu mục tiêu của bạn là giảm lượng khí thải carbon hoặc hỗ trợ nông nghiệp bền vững hơn, những sản phẩm này có thể là một đòn bẩy mạnh mẽ.

Nhưng điều đáng lưu ý ở đây là: việc ăn toàn bộ thực vật—như các loại đậu, ngũ cốc và rau—vẫn tốt hơn các sản phẩm thay thế đã qua chế biến khi xét đến tác động đến môi trường. Vì vậy, mặc dù thịt thực vật là một bước đi đúng hướng, nhưng chúng chưa phải là đích đến.

Vậy thì bạn thực sự nên ăn gì?

Nếu bạn cảm thấy bị mắc kẹt giữa các giá trị và mục tiêu sức khỏe của mình, bạn không đơn độc. Dưới đây là một cách thực tế hơn để suy nghĩ về điều đó.

1. Sử dụng thịt thực vật như một công cụ chuyển tiếp: Nếu bạn đang giảm các sản phẩm động vật, thịt giả có thể giúp thu hẹp khoảng cách. Nó thỏa mãn cơn thèm ăn mà không đòi hỏi phải thay đổi hoàn toàn lối sống.

2. Đừng biến nó thành món ăn chính hàng ngày: Hãy coi nó như bất kỳ sự nuông chiều nào - vui vẻ, thỉnh thoảng, và tốt nhất là kết hợp với các thực phẩm thật như rau củ nướng hoặc ngũ cốc nguyên hạt.

3. Xem xét phần còn lại của đĩa thức ăn: Một chiếc burger thực vật trên một chiếc bánh mì trắng tinh tế với khoai tây chiên không tự nhiên trở thành một bữa ăn lành mạnh. Hãy cân bằng nó với chất xơ, màu sắc và kết cấu.

4. Thử nghiệm nhiều hơn là chỉ ăn miếng thịt: Các món hầm đậu lăng, đậu phụ xào, hoặc bánh cuốn đậu gà có thể cung cấp cho bạn protein, chất xơ và hương vị mà không cần chế biến công nghệ cao.

5. Đọc nhãn mác—thực sự đọc nó: Nếu bạn không nhận ra hầu hết các thành phần, đó chính là một dấu hiệu. Hãy tìm những phiên bản đơn giản hơn với ít phụ gia hơn và lựa chọn dầu tốt hơn (như dầu bơ hoặc dầu ô liu).

Từ xu hướng đến thói quen lâu dài

Thật dễ dàng bị cuốn vào sự phấn khích của một xu hướng dường như giải quyết được mọi thứ cùng một lúc—sức khỏe, đạo đức, và môi trường. Nhưng giống như hầu hết mọi thứ trong thực phẩm, sự thật nằm ở đâu đó giữa hai điều này.

Thịt thực vật không phải là một sản phẩm thần kỳ. Nó là một lựa chọn thay thế thông minh, được khoa học chứng minh, có thời điểm và địa điểm phù hợp—đặc biệt nếu bạn có chế độ ăn nhiều thịt. Nhưng việc phụ thuộc vào nó như nguồn dinh dưỡng chính hay mặc định rằng nó tốt cho sức khỏe? Đó chính là lúc chúng ta rơi vào cái bẫy của việc chú trọng bao bì hơn là chất lượng.

Nếu bạn đã chất đầy tủ đông với thịt giả và nghĩ rằng mình đang đưa ra lựa chọn lành mạnh nhất, có lẽ đã đến lúc bạn nên nhìn xa hơn và đặt ra một câu hỏi khác: không phải là liệu đây có phải là thực phẩm có nguồn gốc thực vật không? mà là liệu nó có thực sự phục vụ cơ thể và hành tinh của tôi theo cách tôi mong muốn không?

Lần tới khi bạn đi siêu thị, hãy nhìn lại. Đôi khi, những thay đổi mạnh mẽ nhất không phải là sự bắt chước—mà là việc học cách tận hưởng những nguyên liệu thật, nguyên chất mà chúng ta đã bỏ qua bấy lâu nay.