Khi nghĩ đến hoa, chúng ta thường hình dung những cánh hoa rực rỡ, đầy màu sắc trên những loài thực vật lớn. Nhưng bạn đã bao giờ để ý đến những mảng xanh li ti mọc lặng lẽ trên đá ẩm, đất hay vỏ cây chưa?

Đó chính là rêu tản (liverworts). Dù không có hoa thật như hồng hay ly, chúng lại sở hữu những cấu trúc sinh sản độc đáo thường được gọi là “hoa rêu tản”. Hôm nay, chúng ta hãy cùng khám phá điều gì khiến những kỳ quan tí hon này trở nên cuốn hút đến vậy.

Rêu tản thực sự là gì?

Rêu tản là những loài thực vật nhỏ, không mạch dẫn, nghĩa là chúng không có hệ thống ống vận chuyển nước như hầu hết các loài cây khác. Chúng thường mọc ở nơi ẩm ướt, râm mát như sàn rừng, ven suối, hay thậm chí trong các công viên đô thị. Tên gọi “rêu tản” bắt nguồn từ hình dáng lá giống lá gan người, khiến các nhà thực vật học thời kỳ đầu liên tưởng đến cơ quan này. Dù có vẻ ngoài giản dị, rêu tản lại đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái: giúp giữ ẩm cho đất và tạo môi trường sống cho các sinh vật siêu nhỏ.

Những “bông hoa” đặc biệt của rêu tản

Khác với thực vật có hoa, rêu tản không tạo ra hoa hay hạt thực sự. Thay vào đó, chúng sinh sản bằng những cấu trúc gọi là gamtangia, thường kết hợp lại thành những hình dạng phức tạp, trông như những bông hoa hay chiếc ô tí hon. Các cấu trúc này sản sinh tế bào sinh sản để hình thành cây mới. Một số loài rêu tản còn sinh sản vô tính nhờ những hạt nhỏ gọi là gemmae, có thể phát triển thành cá thể mới. Sự kết hợp này giúp chúng sinh tồn và lan rộng ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt.

Cách rêu tản sinh sản

Điều khiến quá trình sinh sản của rêu tản trở nên hấp dẫn chính là sự phụ thuộc vào nước. Khi trời mưa hoặc có sương, các tế bào đực từ gamtangia sẽ “bơi” trong nước để tìm đến trứng. Sau khi thụ tinh, một thể bào tử mới được hình thành, tạo ra các bào tử có thể phát tán và phát triển thành cây rêu tản mới. Quá trình này diễn ra chậm chạp và tinh tế, nhưng lại vô cùng hiệu quả đối với những loài thực vật nhỏ bé này – như cách thiên nhiên lặng lẽ tái sinh sự sống trong những nơi ẩm ướt.

Vì sao rêu tản quan trọng đối với chúng ta?

Dù nhỏ bé và dễ bị bỏ qua, rêu tản lại là mắt xích không thể thiếu của hệ sinh thái. Chúng giúp chống xói mòn đất nhờ che phủ bề mặt và giữ độ ẩm. Nhiều loài côn trùng và sinh vật siêu nhỏ dựa vào rêu tản làm nơi trú ngụ và nguồn thức ăn. Hơn thế nữa, các nhà khoa học nghiên cứu rêu tản để hiểu cách thực vật tiến hóa khi lần đầu tiên “bước chân” lên cạn, bởi rêu tản là một trong những loài thực vật cổ xưa nhất trên Trái đất.

Quan sát rêu tản và “hoa” của chúng ngoài tự nhiên

Nếu muốn nhìn thấy rêu tản, hãy tìm những nơi ẩm thấp và râm mát trong rừng hoặc khu vườn. Chúng thường tạo thành những thảm xanh hoặc những chiếc lá nhỏ có thùy mọc trên đất và đá. Các cấu trúc sinh sản của chúng có thể giống những chiếc cốc nhỏ, chiếc ô, hoặc ô mini đứng trên cọng mảnh. Với một chiếc kính lúp, bạn sẽ khám phá được vẻ đẹp tinh tế của chúng ở cự ly gần.

Hãy trân trọng những kỳ quan tí hon này

Hy vọng việc tìm hiểu về “hoa rêu tản” sẽ khơi dậy trong chúng ta sự tò mò với những điều nhỏ bé nhưng kỳ diệu trong tự nhiên – những điều thường bị bỏ qua. Lần tới khi bạn dạo bước trong rừng hay ven suối, hãy cúi nhìn kỹ xuống mặt đất – bạn có thể bắt gặp những loài cây bé nhỏ này đang lặng lẽ sinh sôi và góp phần làm thế giới quanh ta thêm sống động.

Chúng tôi rất mong nghe câu chuyện của bạn: bạn đã từng thấy rêu tản chưa, hay có thắc mắc nào về loài thực vật đặc biệt này? Hãy chia sẻ để cùng nhau tôn vinh những phép màu tí hon của thiên nhiên!