Hãy tưởng tượng bạn đang đi bộ trong một khu rừng tối, chợt thấy một ánh sáng xanh nhạt dịu dàng phát ra từ thân cây hoặc chiếc lá bên cạnh. Không, đó không phải là ảo giác đâu—một số loài thực vật và nấm thực sự có khả năng phát sáng trong bóng tối!
Chúng ta sắp cùng khám phá hiện tượng kỳ diệu này. Hãy cùng tìm hiểu cách và lý do vì sao một số loài thực vật và nấm lại phát sáng, cũng như những điều giới khoa học đang dần hé lộ từ những nguồn sáng tự nhiên này.
Biết đâu, sau khi đọc xong, bạn sẽ nhìn thiên nhiên bằng một con mắt hoàn toàn mới!
Phát quang sinh học là gì?
Hiện tượng phát sáng ở một số sinh vật sống được gọi là bioluminescence (sự phát quang sinh học). Nó xảy ra khi các hóa chất bên trong sinh vật phản ứng với oxy và tạo ra ánh sáng.
Trong phần lớn các trường hợp, ánh sáng này được tạo ra bởi một phân tử có tên là luciferin, khi kết hợp với enzyme luciferase sẽ phát ra ánh sáng dịu nhẹ, huyền ảo — không cần đến nguồn sáng bên ngoài.
Chúng ta thường nghĩ đến đom đóm hay sinh vật biển sâu khi nói về phát quang sinh học, nhưng thật ra hiện tượng này cũng xuất hiện trong thế giới thực vật đặc biệt là ở các loài nấm và một số cây được biến đổi gen.
Nấm phát sáng: Đèn đêm của thiên nhiên
Một trong những ví dụ phổ biến nhất về khả năng phát sáng từ thực vật (hoặc tương tự thực vật) là các loài nấm phát sáng, còn được biết đến với những cái tên như foxfire hay fairy fire (lửa hồ ly hay lửa tiên).
Có hơn 80 loài nấm được ghi nhận là có khả năng phát sáng. Chúng thường mọc trên các thân cây mục, xuất hiện nhiều trong rừng rậm khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các khu vực nhiệt đới và ôn đới.
Một số ví dụ nổi bật:
• Mycena chlorophos: phát sáng rực rỡ với ánh xanh lá tại châu Á
• Armillaria mellea: nấm mật, phát sáng nhẹ nhàng
• Omphalotus olearius: thường gọi là nấm lồng đèn (Jack-O'-Lantern), phát ánh sáng màu cam
Các nhà khoa học cho rằng ánh sáng này có thể giúp thu hút côn trùng để phát tán bào tử, hoặc là cơ chế cảnh báo nhằm ngăn động vật ăn nấm.
Thực vật phát sáng: Thành tựu khoa học hiện đại
Trong tự nhiên, các loài thực vật phát sáng tự nhiên rất hiếm. Phần lớn những cây bạn thấy phát sáng hiện nay là thành quả của nghiên cứu khoa học hiện đại.
Những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc biến đổi gen của một số loài cây như hoa dạ yến thảo (petunia) và xà lách xoong (watercress) để chúng có thể tự phát sáng. Họ đã thêm vào bộ gen của cây những đoạn mã từ vi khuẩn hoặc nấm có khả năng phát quang.
Theo một nghiên cứu được công bố trên Nature Biotechnology, những cây biến đổi này có thể phát sáng liên tục suốt nhiều tuần mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của cây.
Mục tiêu cuối cùng? Tạo ra nguồn ánh sáng tự nhiên, bền vững cho vườn, công viên và thậm chí cả đường phố trong tương lai.
Vì sao điều này lại quan trọng?
Theo chuyên gia sinh học thực vật Dr. Alexander Krichevsky, thực vật phát sáng không chỉ đơn thuần là một điều kỳ thú trong phòng thí nghiệm. “Chúng tôi đang khám phá những cách ứng dụng thực tiễn từ cây phát sáng”, ông chia sẻ.
Một số tiềm năng ứng dụng bao gồm:
• Chiếu sáng thân thiện với môi trường cho không gian công cộng
• Chỉ báo sinh học giúp theo dõi sức khỏe cây trồng
• Ứng dụng nghệ thuật trong kiến trúc và thiết kế
• Công cụ giáo dục truyền cảm hứng về khoa học và thiên nhiên
Khi công nghệ tiếp tục phát triển, một ngày nào đó đèn điện nhân tạo có thể được thay thế bằng cây xanh biết phát sáng trong màn đêm.
Làm sao để bạn có thể chiêm ngưỡng?
Nếu bạn tò mò muốn thấy tận mắt hiện tượng phát sáng kỳ diệu này, hãy thử những cách sau:
• Khám phá rừng vào ban đêm — đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới hoặc nơi nổi tiếng có nấm phát quang
• Tham quan vườn thực vật — một số nơi có khu trưng bày cây phát sáng đặc biệt
• Cập nhật tin tức khoa học — hạt giống của cây phát sáng có thể sẽ sớm được thương mại hóa
Lưu ý: Nếu bạn may mắn bắt gặp nấm phát sáng trong tự nhiên, hãy quan sát một cách nhẹ nhàng và đừng làm xáo trộn môi trường sống của chúng.
Ánh sáng sống – phép màu từ thiên nhiên
Khả năng phát sáng của một số loài thực vật và nấm là một trong những bí mật kỳ diệu nhất của tự nhiên. Nó nhắc nhở chúng ta rằng: ngay cả trong bóng tối, sự sống vẫn luôn biết cách toả sáng.
Lần tới khi bạn đi dạo giữa thiên nhiên, hãy dành một chút thời gian để tưởng tượng về những điều kỳ diệu ẩn mình xung quanh. Biết đâu, bạn sẽ tình cờ bắt gặp một chiếc đèn đêm sống động nơi rừng sâu!
Bạn đã từng nhìn thấy nấm hay cây phát sáng ngoài đời thật chưa? Nếu có, hãy chia sẻ trải nghiệm của bạn! Nếu chưa, bạn có muốn thử không? Hãy cùng nhau tiếp tục khám phá vẻ đẹp bí ẩn của thiên nhiên nhé!
